Hợp đồng tương lai là gì? Đặc điểm của hợp đồng tương lai trong chứng khoán

Hợp đồng tương lai trong chứng khoán phái sinh là một trong những hình thức đầu tư có khả năng sinh lời lớn, được nhiều người lựa chọn. Nếu bạn đang có nhu cầu tham gia thị trường và tìm hiểu những thông tin về future contract là gì hay đặc điểm của hợp đồng tương lai là gì thì không nên bỏ qua bài viết dưới đây. 

Hợp đồng tương lai là gì?

Hợp đồng tương lai trong chứng khoán phái sinh chính là dạng hợp đồng quy chuẩn hóa giữa các bên mua và bên bán, trong đó, hai bên sẽ thỏa thuận giao dịch một lượng hàng hoá cụ thể với mức giá xác định từ trước nhưng thời điểm giao dịch được ấn định trong tương lai. 

Tài sản cơ sở đảm bảo trong hợp đồng tương lai do 2 bên tự thỏa thuận với nhau, có thể không phải là hiện vật mà có thể là loại tài sản vô hình như chỉ số chứng khoán, tiền tệ, công cụ tài chính…

Tại Việt Nam, hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được ra mắt công chúng vào ngày 10/08/2017. Trong thời kỳ đầu vận hành, chỉ có một loại duy nhất là hợp đồng tương lai chỉ số VN30 được giao dịch và công nhận theo quy định của pháp luật hiện hành. 

Hiện nay, có 2 loại hợp đồng tương lai là hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ. Các nhà đầu tư lựa chọn mua bán giao dịch hợp đồng tương lai để đầu cơ hoặc bù đắp một phần nếu thua lỗ ở thị trường cơ sở.

Trong số đó, hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán là hợp đồng được xây dựng dựa trên tài sản cơ sở đảm bảo là chỉ số chứng khoán. Những chỉ số chứng khoán này được xây dựng dựa theo nguyên tắc thiết kế, quản lý đã được cấp phép từ Ủy ban chứng khoán nhà nước.

Các khái niệm thường gặp liên quan hợp đồng tương lai

Nhà đầu tư tham khảo các khái niệm cơ bản thường gặp liên quan đến hợp đồng tương lai để hiểu rõ về hơn về loại đầu tư này:

– Ký quỹ: Chính là khoản tiền được dùng để đặt cọc nhằm đảm bảo khả năng thanh toán của nhà đầu tư khi phát sinh giao dịch.

– Vị thế: Thể hiện trạng thái giao dịch và khối lượng giao dịch của hợp đồng phái sinh tại thời điểm nhà đầu tư ký hợp đồng. Có hai loại vị thế là vị thế mua (Long) và vị thế bán (Short).

– Đóng vị thế: Nhà đầu tư mở vị thế đối ứng với một vị thế khác đang sở hữu với cùng tài sản cơ sở đảm bảo và ngày đáo hạn.

– Hệ số nhân hợp đồng: Hệ số được sử dụng để quy đổi giá trị của hợp đồng tương lai thành tiền.

– Khối lượng mở: Chính là số lượng hợp đồng tương lai của một loại chứng khoán phái sinh đang tồn tại ở một thời điểm cụ thể.

– Giá thanh toán cuối ngày: Mức giá được sử dụng để tính toán khoản lãi hoặc lỗ đã phát sinh trong khoảng thời gian một ngày của từng hợp đồng.

– Giá thanh toán cuối cùng: Mức giá trị của tài sản cơ sở trong hợp đồng tương lai được xác định trong ngày giao dịch cuối cùng trong kỳ hạn chứng khoán phái sinh. Giá này được dùng để tính số lãi hoặc khoản lỗ phát sinh trong ngày cuối giao dịch của hợp đồng tương lai.

Ví dụ về hợp đồng tương lai cụ thể

Để hiểu rõ hơn, bạn hãy tham khảo ví dụ về hợp đồng tương lai dưới đây:

Một doanh nghiệp A hoạt động trong lĩnh vực vận tải hàng hóa muốn đảm bảo giá nhiên liệu không bị tăng bất ngờ nên muốn ký một hợp đồng tương lai với bên cung cấp nhiên liệu. Hợp đồng này được ký vào thời điểm hiện tại với mức giá được thỏa thuận cụ thể và thực hiện giao nhiên liệu vào thời điểm tương lai trong hợp đồng. Còn phía cung cấp nhiên liệu là doanh nghiệp B thì muốn tìm một thị trường tiêu thụ ổn định, tránh giảm giá bất ngờ nên cũng muốn ký hợp đồng tương lai. 

Lúc này cả 2 bên đều đã đồng thuận về những điều khoản cụ thể: Mua (hoặc bán) 2.000 thùng nhiên liệu, hàng giao sau 90 ngày, với mức giá cố định là 60 USD/thùng. Nếu sau thời gian 90 ngày giá dầu nhiên liệu giảm từ 60 USD mỗi thùng xuống còn 58 USD, thì người bán sẽ thu lời được 4.000 USD, trường hợp ngược lại, nếu hợp đồng tăng từ 60 USD lên 62 USD, người bán sẽ lỗ 4.000 USD.

Đặc điểm của chỉ số hợp đồng tương lai

Từ khi mới ra mắt tại thị trường chứng khoán Việt Nam đến hiện tại, hợp đồng tương lai đều được sử dụng như một công cụ để phòng ngừa rủi ro, vừa có thể giúp dự báo xu hướng của thị trường chứng khoán cơ sở vừa giúp nhà đầu tư thu được lợi nhuận cao thông qua hoạt động giao dịch ăn chênh lệch. Vậy những đặc điểm của chỉ số hợp đồng tương lai là gì? Chúng bao gồm:

Tính chuẩn hóa

Hợp đồng tương lai được quy định theo một hình thức chuẩn hóa về giá trị, về khối lượng, về những điều khoản liên quan đến tài sản cơ sở…Hợp đồng tương lai cũng được niêm yết và giao dịch hợp pháp trên thị trường tập trung và là một sản phẩm nổi bật của chứng khoán phái sinh.

Đòn bẩy tài chính cao

Điểm nổi bật thu hút nhà đầu tư của hợp đồng tương lai là có tỷ lệ đòn bẩy tài chính cao nên có thể nhận được mức lợi nhuận cao dù khoản tiền ký quỹ rất nhỏ. Tỷ lệ sinh lợi nhuận này thường cao hơn khá nhiều so với mức lợi nhuận của thị trường cơ sở.

Tính bù trừ và ký quỹ

Khi bạn đầu tư vào hợp đồng tương lai thì bắt buộc phải ký quỹ để đảm bảo khả năng thanh toán cho cả hai bên. Trung tâm lưu ký chứng khoán sẽ tiến hành quy trình hạch toán giá rồi yêu cầu nhà đầu tư tiến hành bù trừ hoặc thanh toán theo mức giá trị thực tế mỗi ngày.

Tính thanh khoản tốt

Khả năng thanh khoản của hợp đồng tương lai là rất lớn khi nhà đầu tư có thể bán sau khi mua. Điều này hoàn toàn khác với cổ phiếu khi phải chờ 2.5 ngày để nhận cổ phiếu về tài khoản mới được giao dịch. Việc định giá, mức khối lượng và giá trị giao dịch sẽ được công khai nhằm đảm bảo sự minh bạch trên thị trường nên ở thời điểm nào thị trường phái sinh cũng tập trung nhiều nhà đầu tư tham gia.

Dễ dàng đóng vị thế

Bạn có thể đặt lệnh đóng vị thế bất cứ lúc nào, bằng cách tham gia vào vị thế mua hoặc bán trong giao dịch của một hợp đồng tương lai tương tự.

Rủi ro khá cao

So sánh với các phương thức đầu tư khác thì giao dịch hợp đồng tương lai có tính rủi ro tương đối cao, đặc biệt là trong thị trường chứng khoán phái sinh. Nguyên nhân là bởi thị trường chứng khoán biến động tương đối mạnh, kéo theo đó là sự thay đổi của giá hợp đồng tương lai.

Ngoài ra, tỷ lệ đòn bẩy ở thị trường chứng khoán phái sinh cao hơn nhiều so với cơ sở nên rủi ro theo đó cũng lớn hơn.

Mua bán hợp đồng tương lai diễn ra như thế nào?

Những bước để giao dịch hợp đồng tương lai để nhà đầu tư thực hiện như sau:

Bước 1: 

Bạn cần có tài khoản giao dịch và mở tài khoản bù trừ tại công ty chứng khoán bạn muốn thực hiện giao dịch. Nên lựa chọn công ty uy tín, đầy đủ thông tin và tham khảo kỹ càng những quy định về thuế, phí trước khi bắt đầu.

Bước 2: 

Thực hiện ký quỹ, mức tiền cần ký quỹ và tài sản ký quỹ sẽ thay đổi tùy theo yêu cầu và quy định riêng của công ty chứng khoán.

Bước 3: 

Đặt lệnh để bắt đầu giao dịch. Lưu ý là lệnh đặt phải khớp với số lượng bạn đã ký quỹ ban đầu, nếu lệnh đã được khớp thì tổng số vị thế mà bạn đang nắm giữ sẽ không vượt quá giới hạn của vị thế.

Thông tin lệnh giao dịch bao gồm: Loại hợp đồng đang mua bán, tháng đáo hạn hợp đồng, giá mà bạn muốn mua hoặc bán và số lượng hợp đồng tương lai đang muốn giao dịch.

Bước 4: 

Hệ thống tiến hành xác nhận lệnh được khớp và gửi trả kết quả đến công ty chứng khoán và Trung tâm lưu ký chứng khoán (TTLKCK). Tiếp đó công ty chứng khoán sẽ thông báo đến nhà đầu tư về kết quả giao dịch.

Bước 5: 

Dựa theo kết quả giao dịch đã thực hiện, TTLKCK tiến hành tính giá thanh toán hàng ngày của hợp đồng tương lai rồi tính lãi/lỗ của từng vị thế trong ngày giao dịch đó. Nếu tài khoản có số dư dưới mức quy định, TTLKCK sẽ yêu cầu nhà đầu tư ký quỹ thêm. Còn những người có mức ký quỹ dư thì có thể rút tiền về trong mức cho phép.

So sánh hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai

Thông thường khi tham gia thị trường chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư nói chung sẽ có 2 sự lựa chọn sản phẩm chính là hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai. Mỗi loại có những điểm chung và điểm khác biệt phù hợp cho các nhà đầu tư khác nhau. Cụ thể như sau:

Điểm giống:

Cả 2 loại hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai đều là những sản phẩm nằm trong thị trường chứng khoán phái sinh. Chúng là những công cụ đòn bẩy tài chính phái sinh, cả hai loại hợp đồng này đều có giá trị hợp đồng phụ thuộc vào giá của những tài sản cơ sở đảm bảo trong hợp đồng. 

Các loại tài sản được sử dụng để đảm bảo đa dạng, có thể là hàng hóa như kim loại, nông sản, nhiên liệu vv.. hoặc các công cụ liên quan đến tài chính như trái phiếu, cổ phiếu, mức lãi suất,…

Điểm khác:

Kinh nghiệm đầu tư hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán thành công

Chiến lược giao dịch đầu tư theo xu thế giá

Kinh nghiệm đầu tư này phù hợp cho những nhà đầu tư chứng khoán giàu kinh nghiệm. Khi có dấu hiệu cho thấy thị trường sắp đi lên (giá tăng) thì mua hợp đồng tương lai để chờ đến thời điểm giá tăng thì bán ra chốt lãi. Ngược lại, nếu bạn dự đoán xu hướng thị trường sắp đi xuống (giảm giá) thì bán hợp đồng tương lai, đồng thời thực hiện vị thế “mua” để đóng lại giao dịch.

Chiến lược phòng rủi ro cho danh mục đầu tư

Chiến lược phòng ngừa này phù hợp với các nhà đầu tư đang có nhiều danh mục chứng khoán khác nhau và có độ tương quan mật thiết với chỉ số chung. Khi thị trường chứng khoán đang có dấu hiệu giảm giá, nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng tương lai VN30 nhằm bảo vệ an toàn cho các danh mục đầu tư của bản thân. Chính vì thế, giá trị của danh mục được đảm bảo và bù đắp thất thoát được một phần.

Theo những thông tin bên trên, hợp đồng tương lai mang lại nhiều lợi ích khác biệt cho nhà đầu tư và được giao dịch theo nhiều cách khác nhau. Bạn hãy tìm hiểu rõ các giao dịch được thực hiện trên cả thị trường cơ sở và giao dịch tại thị trường phái sinh để hạn chế được những rủi ro từ hệ thống. Mong rằng những thông tin về chỉ số hợp đồng tương lai này sẽ hữu ích với kế hoạch đầu tư của bạn.