Cổ phiếu là gì? Các chỉ số quan trọng khi đầu tư cổ phiếu

Cổ phiếu là kênh đầu tư có tỷ suất lợi nhuận cao, đồng thời cũng tiềm ẩn tỷ lệ rủi ro tương ứng. Vì vậy, trước khi tham gia thị trường, nhà đầu tư cần chuẩn bị những kiến thức cơ bản về cổ phiếu để hiểu luật chơi, chọn đúng cổ phiếu và phòng tránh rủi ro. Cùng Chứng khoán VINA tìm hiểu về cổ phiếu trong bài viết dưới đây. 

Cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu là giấy chứng nhận công ty cổ phần trao cho nhà đầu tư hoặc bút toán ghi sổ để xác nhận số tiền nhà đầu tư đã đóng góp vào công ty đó. Cổ phiếu cũng là một sản phẩm Chứng khoán xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của cá nhân, tổ chức đối với phần tài sản hoặc phần vốn đã đóng góp vào công ty hay tổ chức phát hành.

Phân loại cổ phiếu

Có nhiều cách phân loại cổ phiếu dựa vào các tiêu chí khác nhau như tình trạng phát hành, hình thức và quyền lợi cổ đông, cụ thể như sau:

Theo tình trạng phát hành

• Cổ phiếu được phép phát hành: Là số lượng cổ phiếu tối đa công ty cổ phần được phép phát hành từ khi thành lập cho tới suốt quá trình hoạt động của mình. Số lượng cổ phiếu là bao nhiêu phải được đăng ký và ghi trong Điều lệ công ty. Nếu muốn thay đổi phải được sự đồng ý của đa số cổ đông và phải sửa đổi Điều lệ công ty.
• Cổ phiếu đã phát hành: Là số lượng cổ phiếu công ty đã bán được trên thị trường và đã thu được toàn bộ tiền bán số cổ phiếu đó. Số lượng cổ phiếu đã phát hành tối đa bằng số lượng cổ phiếu được phép phát hành.
• Cổ phiếu quỹ: Là cổ phiếu đã được phát hành trên thị trường và do chính công ty phát hành mua lại. Phụ thuộc vào quy định luật pháp của từng quốc gia, số cổ phiếu này sau đó có thể được bán cho các nhà đầu tư khác hoặc phải hủy bỏ. Người nắm giữ cổ phiếu quỹ không được chia cổ thức, không được bỏ phiếu quyết định các sự vụ trong công ty.
• Cổ phiếu đang lưu hành: Là cổ phiếu đã được phát hành trên thị trường và do cổ đông nắm giữ, được tính toán như sau:
• Số cổ phiếu đang lưu hành = Số cổ phiếu đã phát hành – Số cổ phiếu quỹ

Theo hình thức cổ phiếu

• Cổ phiếu ghi danh: Là cổ phiếu ghi tên cổ đông sở hữu trên tờ cổ phiếu. Vì vậy, muốn chuyển nhượng nhà đầu tư đăng ký tại cơ quan phát hành và phải được HĐQT cho phép.
• Cổ phiếu vô danh: Là cổ phiếu không được ghi tên người sở hữu trên tờ cổ phiếu. Vì vậy, nó được tự do chuyển nhượng mà không cần thực hiện thủ tục pháp lý như trên.

Theo quyền lợi cổ đông

Đây là cách phân loại phổ biến nhất, cổ phiếu được chia thành hai loại gồm cổ phiếu phổ thông (cổ phiếu thường) và cổ phiếu ưu đãi.

Cổ phiếu phổ thông

Cổ phiếu phổ thông là loại cổ phiếu có số lượng lớn nhất, người sở hữu gọi là cổ đông thường, Những cổ đông này có các quyền lợi như sau:

• Được chia lợi nhuận theo tỷ lệ phần vốn góp vào công ty và phụ thuộc vào tình hình hoạt động kinh doanh của công ty.
• Được tham gia Họp Đại hội đồng cổ đông, được tham gia bỏ phiếu quyết định những vấn đề quan trọng của công ty.
• Có quyền bầu cử và ứng cử vào HĐQT công ty.
• Trường hợp công ty phá sản, cổ đông thường được nhận đền bù sau khi công ty đã hoàn trả các khoản nợ và sau khi hoàn trả cho cổ đông ưu đãi.
• Không được trực tiếp rút vốn mà chỉ được phép chuyển nhượng, tặng, thừa kế khoản vốn đã đóng góp.
• Được ưu tiên mua khi công ty phát hành đợt cổ phiếu mới.
• Có quyền triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường theo luật định.
• Phải gánh chịu rủi ro cùng công ty tương ứng với phần vốn góp và chịu trách nhiệm giới hạn trong phạm vi phần vốn góp này.

Cổ phiếu ưu đãi

Cổ phiếu ưu đãi tương tự như cổ phiếu thường, tuy nhiên cổ đông ưu đãi được hưởng một số quyền lợi ưu tiên hơn so với cổ đông thường. Dựa vào quyền lợi được ưu tiên, cổ phiếu ưu đãi được phân loại như sau:

• Cổ phiếu ưu đãi tích lũy: Cổ đông nắm giữ được đảm bảo thanh toán cổ tức ngay cả khi công ty gặp khó khăn không trả được hoặc chỉ trả một phần cổ tức. Phần còn lại được tích lũy và cộng dồn trả vào những lần sau. Đồng thời, thứ tự trả cổ tức cho cổ đông ưu đãi tích lũy phải trước khi công bố trả cổ tức cho cổ đông thường.
• Cổ phiếu ưu đãi không tích lũy: Cổ đông nắm giữ sẽ không được cộng dồn và tích lũy trả cổ tức vào năm sau. Nghĩa là, nếu công ty gặp khó khăn không trả hoặc chỉ trả được một phần cổ tức năm nay, số còn lại cũng mất quyền được nhận.
• Cổ phiếu ưu đãi tham dự: Ngoài được nhận phần cổ tức ưu đãi thông thường, cổ đông nắm giữ sẽ được nhận thêm lợi tức phụ trội khi công ty kinh doanh có lợi nhuận cao.
• Cổ phiếu ưu đãi không tham dự: Cổ đông nắm giữ chỉ được hưởng cổ tức ưu đãi theo quy định, không được nhận thêm phần lợi tức nào khác.
• Cổ phiếu ưu đãi có thể mua lại: Công ty có quyền mua lại cổ phiếu này bất kỳ lúc nào, giá mua lại được xác định ngay tại thời điểm phát hành.
• Cổ phiếu ưu đãi có thể chuyển đổi: Cho phép cổ đông chuyển đổ phần cổ phiếu này thành những dạng chứng khoán khác.
• Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Khi tham gia bỏ phiếu quyết định các vấn đề quan trọng của công ty, 1 lá phiếu của cổ đông ưu đãi biểu quyết có giá trị hơn cổ đông thường.

Ngoài ra, tất cả cổ đông ưu đãi đều được hưởng các quyền lợi như sau:

• Thứ tự nhận cổ tức và đền bù khi công ty giải thể, thanh lý, phá sản trước cổ đông thường.
• Không được tham gia bầu cử, ứng cử vào HĐQT công ty.
• Không được tham gia bỏ phiếu quyết định những vấn đề quan trọng của công ty (trừ cổ phiếu ưu đãi biểu quyết).

Phát hành cổ phiếu là gì? Điều kiện phát hành cổ phiếu

Khi công ty muốn huy động thêm vốn điều lệ sẽ phát hành cổ phiếu. Muốn phát hành cổ phiếu, doanh nghiệp cần đáp ứng những điều kiện sau:

• Vốn điều lệ trên 10 tỷ đồng tại thời điểm đăng ký phát hành cổ phiếu.
• Doanh nghiệp có lãi trong năm trước đó và không lỗ lũy kế đến thời điểm đăng ký phát hành.
• Doanh nghiệp phải trình bày hình thức phát hành và kế hoạch sử dụng vốn cho Đại hội đồng cổ đông và được thông qua.

Giá trị cổ phiếu là gì?

Tại mỗi giai đoạn, thời điểm khác nhau, giá trị cổ phiếu cũng thay đổi. Cách xác định giá trị cổ phiếu tại mỗi thời điểm, hình thức cũng khác nhau, cụ thể:

Mệnh giá

Còn gọi là giá trị danh nghĩa, là mức giá công ty ấn định và in trên cổ phiếu. Mức giá này được dùng để ghi sổ sách, chỉ có ý nghĩa trong lần đầu phát hành đề huy động vốn thành lập công ty. Nó không có giá trị thực tế khi đầu tư, không ảnh hưởng tới giá trị thị trường. Một số quốc gia hiện nay đang cho phép công ty phát hành cổ phiếu không có mệnh giá.

Giá trị sổ sách

Là giá cổ phiếu được xác định dựa trên số liệu sổ sách kế toán của công ty. Cách xác định như sau:

Trường hợp chỉ phát hành cổ phiếu thường: 

Trường hợp phát hành cả cổ phiếu ưu đãi và cổ phiếu thường:

Giá trị thị trường

Giá thị trường hay thị giá là gì? Là giá trị thị trường hiện tại của cổ phiếu đang được lưu hành, được ghi nhận là mức giá trong giao dịch cuối cùng. Mức giá này không do công ty phát hành ấn định, cũng không phải do bất kỳ ai quy định. Đây là mức giá thỏa thuận trong giao dịch cổ phiếu, tại đó người mua sẵn sàng mua và người bán sẵn sàng bán.

Như vậy, giá thị trường được xác định theo quan hệ cung – cầu trên thị trường và chịu tác động của nhiều yếu tố như:

• Nền kinh tế: Nền kinh tế ổn định, tăng trưởng, doanh nghiệp hoạt động tốt, giá cổ phiếu sẽ tăng. Khi nền kinh tế suy thoái, biến động, khủng hoảng, hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng xấu, giá cổ phiếu sẽ giảm.
• Biến động thị trường chứng khoán: Khi thị trường chứng khoán biến động, giá cổ phiếu cũng biến động theo. Đây là điều không nhà đầu tư nào dự đoán và nắm bắt trước.
• Hoạt động của công ty phát hành: Tình hình hoạt động của công ty sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới giá cổ phiếu của công ty đó. Công ty phát triển tốt, giá cổ phiếu tăng và ngược lại.
• Quy luật cung cầu: Cổ phiếu cũng là một loại hàng hóa, cũng chịu tác động của quy luật cung cầu trên thị trường. Nếu cổ phiếu được kỳ vọng sinh lời cao, nhiều nhà đầu tư mua vào, giá sẽ tăng. Nếu công ty làm ăn không tốt, kỳ vọng sinh lời giảm, cổ phiếu bị bán ồ ạt, giá sẽ giảm.
• Tâm lý nhà đầu tư: Tâm lý ảnh hưởng đến quyết định mua/bán cổ phiếu. Khi nhà đầu tư có thông tin doanh nghiệp thua lỗ, lãnh đạo công ty bị bắt… cổ phiếu sẽ bị bán ồ ạt, giá sẽ sụt giảm.

Mua cổ phiếu có lợi gì?

Cổ phiếu là loại chứng khoán hấp dẫn nhiều nhà đầu tư nhất trên thị trường. Tại sao cổ phiếu thu hút nhiều nhà đầu tư đến vậy? Mua cổ phiếu để làm gì? Dưới đây là những lợi ích khi đầu tư cổ phiếu:

• Khả năng sinh lời cao trong dài hạn: Doanh nghiệp sử dụng cổ phiếu để huy động vốn cho các hoạt động đầu tư và kinh doanh. Vì vậy, khi đầu tư cổ phiếu dài hạn, nhà đầu tư có cơ hội nhận được lợi nhuận cao khi doanh nghiệp phát triển, đồng thời, có cơ hội nhận cổ tức hàng năm.
• Thanh khoản cao: Hàng tỷ cổ phiếu đang được giao dịch mỗi ngày, đây là loại chứng khoán có tính thanh khoản cao nhất trên thị trường. Nhà đầu tư có thể dễ dàng mua, bán, chuyển nhượng trên thị trường nhanh chóng.
• Lựa chọn đầu tư linh hoạt: Hàng trăm doanh nghiệp niêm yết cổ phiếu trên thị trường. Nhà đầu tư có thể thoải mái lựa chọn mua vào bất kỳ mã cổ phiếu nào.

Khi nào nên mua cổ phiếu?

Hầu hết các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư mới đều muốn biết khi nào nên mua vào cổ phiếu sẽ có lợi nhất. Trong năm có ít nhất 4 thời điểm mua cổ phiếu giá tốt hơn bình thường, bao gồm sau đại hội cổ đông thường niên, 2 tuần trước khi BCTC quý 3 công bố, đợt sụt giảm lớn của thị trường và trước Tết Nguyên Đán, cụ thể như sau:

• Sau đại hội cổ đông thường niên: Sự kiện này thường diễn ra vào tháng 3, tháng 4 hàng năm. Tại đây, công ty tổng kết lại kết quả hoạt động năm cũ và đặt ra kế hoạch năm sau. Nhiều nhà đầu tư chờ đợi đại hội kết thúc mới ra quyết định mua hay bán cổ phiếu của mình.
• 2 Tuần trước công bố BCTC quý III: Nhà đầu tư có thể dự đoán được năm nay công ty có hoạt động hiệu quả hay không sau khi BCTC quý III được công bố. Vì vậy, nhiều nhà đầu tư chờ đợi lần công bố này để quyết định có nên tiếp tục đầu tư vào công ty hay không. Đây cũng là đợt sụt giảm của thị trường, nên nắm bắt cơ hội đề đầu tư.
• Đợt sụt giảm lớn của thị trường: Thị trường sụt giảm, giá cổ phiếu cũng giảm, lúc này mua vào sẽ có mức giá tốt hơn bình thường từ 10% – 20%. Những đợt sụt giảm không cố định, nhà đầu tư cần theo dõi thường xuyên để nắm bắt cơ hội đầu tư.
• Trước Tết Nguyên Đán: Khoảng 15 ngày trước Tết Nguyên Đán giá cổ phiếu sẽ giảm vì nhiều nhà đầu tư thu hồi vốn đón Tết. Đây là cơ hội mua cổ phiếu giá tốt đối với nhà đầu tư.

Các bước mua cổ phiếu

Mua cổ phiếu như thế nào? Để bắt đầu mua cổ phiếu, nhà đầu tư cần thực hiện 4 bước như sau:

• Bước 1: Mở tài khoản chứng khoán: Nhà đầu tư có thể mở tài khoản chứng khoán tại bất kỳ Công ty chứng khoán nào bằng 2 cách online và trực tiếp tại quầy giao dịch.
• Bước 2: Cài đặt các ứng dụng giao dịch chứng khoán trên điện thoại. Những phần mềm này giúp nhà đầu tư có thể giao dịch bất kỳ nơi đâu, bất kỳ lúc nào. Một số phần mềm thông minh có thể giúp phân tích các chỉ số và cập nhật thông tin thị trường nhanh chóng.
• Bước 3: Nộp tiền vào tài khoản chứng khoán: Muốn giao dịch, nhà đầu tư bắt buộc phải có tiền trong tài khoản chứng khoán. Tại ứng dụng Finhay, nhà đầu tư có thể bắt đầu giao dịch chỉ với 50,000đ.
• Bước 4: Đặt lệnh mua cổ phiếu: Nhà đầu tư có thể thao tác mua cổ phiếu online trên các ứng dụng giao dịch chứng khoán một cách nhanh chóng. Ngoài ra, một số công ty chứng khoán cung cấp giao dịch qua điện thoại hoặc giao dịch trực tiếp tại quầy.

Các loại chỉ số quan trọng khi đầu tư cổ phiếu 

Chỉ số cổ phiếu là gì? Đây là vấn đề nhà đầu tư cần đặc biệt quan tâm trước khi đầu tư vào sản phẩm chứng khoán này. 

Có thể hiểu, chỉ số cổ phiếu là các chỉ báo thống kê, đo lường sự biến động của một số danh mục cổ phiếu. Dựa vào đó, nhà đầu tư phân tích tiềm năng, định giá cổ phiếu trong tương lai. Các chỉ số cơ bản được sử dụng trong phân tích cổ phiếu gồm:

• Chỉ số P/E (Price to Earning): Tỷ lệ giữa giá thị trường của cổ phiếu và thu nhập trên mỗi cổ phiếu. Chỉ số này thấp, nghĩa là cổ phiếu đang bị định giá thấp, có lợi cho nhà đầu tư.
• Chỉ số EPS – Earning per Share: Thu nhập trên mỗi cổ phiếu (lợi nhuận sau thuế trên mỗi cổ phần) được nhận sau khi công ty đã chia hết tiền lãi cho cổ đông. Chỉ số này cao chứng tỏ công ty đang có tốc độ phát triển tốt.
• Chỉ số P/B – Price to Book Value Ratio: Tỷ lệ giá thị trường và giá trên số sách của cổ phiếu. P/B thấp thể hiện nhà đầu tư đang phải trả ít hơn so với giá sổ sách.
• Chỉ số DPR – Dividend Payout Ratio: Tỷ lệ chi trả cổ tức so với lợi nhuận của công ty. Chỉ số cao chứng tỏ công ty hoạt động tốt, có lợi nhuận để trả cổ tức cho cổ đông.

Một số khái niệm thường gặp liên quan đến cổ phiếu

Trên đây là tất cả thông tin cơ bản về cổ phiếu nhà đầu tư cần nắm rõ trước khi gia nhập thị trường. Chứng khoán VINA hy vọng những thông tin này có thể giúp nhà đầu tư nắm rõ khái niệm về cổ phiếu, các khái niệm liên quan và cách mua cổ phiếu, không gặp khó khăn khi mới bắt đầu tham gia thị trường. Từ đó có được chiến lược đầu tư đúng đắn, phù hợp nhất.