Năm 2023 có nên tham gia thị trường trái phiếu không?

Sau giai đoạn bùng nổ 2017 – 2021, thị trường trái phiếu năm 2022 gặp nhiều khó khăn, nhiều nhà đầu tư phải chịu thiệt hại nặng nề. Bước sang 2023, với những thay đổi về khung pháp lý và sự điều chỉnh của thị trường, có nên đầu tư hay không? Cùng Chứng khoán VINA tìm hiểu về thị trường trái phiếu trong bài viết dưới đây.

Thị trường trái phiếu là gì?

Thị trường trái phiếu là nơi người mua, người bán và trung gian môi giới trái phiếu gặp gỡ, trao đổi và giao dịch trái phiếu với nhau. Người mua hay tổ chức phát hành có thể là Chính phủ, doanh nghiệp, ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính. Người bán hay trái chủ có thể là cá nhân hoặc tổ chức.

Đầu tư trái phiếu được nhiều người lựa chọn bởi tính an toàn, ổn định với mức lãi suất cao hơn lãi suất tiền gửi ngân hàng. Số lượng nhà đầu tư tham gia thị trường ngày càng gia tăng. Đặc biệt trong thời kỳ kinh tế suy thoái, lạm phát tăng như hiện nay. Thị trường này được coi là kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế. 

Tại Việt Nam, thị trường trái phiếu được hình thành từ những năm 1990, bắt đầu phát triển từ năm 2000. Từ đó đến nay, thị trường ngày càng lớn mạnh, trở thành nguồn cung cấp vốn quan trong trong nền kinh tế. 

Khung pháp lý bao gồm Luật, Nghị định và Thông tư về hoạt động phát hành, giao dịch trái phiếu được hoàn thiện và sửa đổi nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho người mua và người bán tham gia thị trường.

Phân loại thị trường trái phiếu

Dựa vào tổ chức phát hành, thị trường trái phiếu được phân chia thành 5 loại với đặc điểm và chức năng khác nhau. Nhà đầu tư căn cứ vào nhu cầu và mục tiêu của mình để lựa chọn loại trái phiếu phù hợp.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn của các doanh nghiệp phục vụ cho việc duy trì và phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, nguồn vốn này còn được sử dụng để tăng quy mô vốn và tái cơ cấu nợ của doanh nghiệp.

Thị trường này được chia thành 2 loại: Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. Cụ thể như sau:

• Thị trường sơ cấp: Là nơi giao dịch các loại trái phiếu mới phát hành, tạo vốn cho nhà phát hành, tập trung vốn của thị trường để nâng cao hiệu quả nền kinh tế.
• Thị trường thứ cấp: Là nơi giao dịch các trái phiếu đã được phát hành tại thị trường sơ cấp, không tạo vốn cho người phát hành. Tại thị trường này, các nhà đầu tư có thể trao đổi, chuyển nhượng trái phiếu với nhau.

Trái phiếu doanh nghiệp được phát hành theo 2 hình thức, phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng. Phương thức phát hành gồm đấu thầu, bảo lãnh và bán lẻ (trường hợp người phát hành là tổ chức tín dụng).

Thị trường trái phiếu Chính phủ

Đây là thị trường quan trọng trong thị trường trái phiếu, thực hiện vai trò cung cấp vốn cho Ngân sách Nhà nước và là thị trường chuẩn cho thị trường tài chính. Ngoài ra, trái phiếu Chính phủ còn là công cụ giúp ổn định nền kinh tế, kiềm chế lạm phát.

Kế hoạch phát hành trái phiếu Chính phủ được Kho bạc Nhà nước thông báo hàng năm. Khối lượng phát hành dự kiến, kỳ hạn, lãi suất… sẽ được công bố vào đầu quý. Bộ Tài chính làm nhiệm vụ đại diện phát hành trái phiếu Chính phủ.

Phương thức phát hành được sử dụng gồm đấu thầu, bảo lãnh và bán lẻ. Trong đó, chủ yếu phát hành bằng phương thức đấu thầu. Trái phiếu Chính phủ được đăng ký, lưu ký và niêm yết tại Sở giao dịch Chứng khoán Hà Nội.

Thị trường trái phiếu Chính phủ bảo lãnh

Thị trường này là kênh huy động vốn của doanh nghiệp, ngân hàng chính sách và các tổ chức tài chính, tín dụng thuộc đối tượng được Chính phủ bảo lãnh theo Luật quản lý nợ công. Nguồn vốn huy động được sẽ sử dụng cho các chương trình tín dụng có mục tiêu của nhà nước.

Hiện tại, Ngân hàng Phát triển Việt Nam và Ngân hàng Chính sách Xã hội là 2 đơn vị chủ yếu thực hiện phát hành trái phiếu Chính phủ bảo lãnh. Phương thức bảo lãnh bao gồm đấu thầu, bảo lãnh, đại lý và bán lẻ.

Ngân hàng Chính sách thực hiện phát hành theo phương thức đấu thầu tại Sở giao dịch Chứng khoán Hà Nội là chủ yếu. Sau khi phát hành, trái phiếu được lưu ký, niêm yết và giao dịch tại Sở giao dịch Chứng khoán.

Thị trường trái phiếu chính quyền địa phương

Thị trường trái phiếu chính quyền địa phương là kênh huy động vốn quan trọng của Ngân sách các chính quyền địa phương. Mục đích phát hành nhằm đầu tư cho các chương trình, dự án thuộc nhiệm vụ chi Ngân sách Nhà nước cấp địa phương. 

Trước khi phát hành, trái phiếu được đăng ký và niêm yết tại sở giao dịch. Sau đó, trái phiếu được phát hành theo phương thức đấu thầu, bảo lãnh và đại lý phát hành. Trong đó, đấu thầu và bảo lãnh là chủ yếu.

Thị trường trái phiếu quốc tế

Đây là thị trường diễn ra các giao dịch mua bán trái phiếu vượt ra ngoài biên giới quốc gia. Trái phiếu được giao dịch chủ yếu là trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu Chính phủ. Đối tượng mua thường là các ngân hàng thương mại, ngân hàng trung ương, cũng có thể là các cá nhân.

Thị trường trái phiếu quốc tế được coi là kênh huy động vốn trung và dài hạn của doanh nghiệp và nền kinh tế. Đồng thời, góp phần hình thành và phát triển hệ thống thị trường tài chính quốc tế.

Tổng quan thị trường trái phiếu Việt Nam năm 2022

Giai đoạn 2017 – 2021 là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của trái phiếu doanh nghiệp. Quy mô thị trường tính theo giá trị trái phiếu lưu hành đã tăng trung bình 50%/năm. Đặc biệt, giá trị trái phiếu phát hành và trái phiếu lưu hành đã đạt đỉnh chu kỳ vào năm 2021. Số lượng nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân gia tăng đáng kể.

Với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng của thị trường, điều kiện phát hành dễ dàng, các doanh nghiệp đua nhau phát hành trái phiếu với lãi suất cao, một số sai phạm đã xảy ra. Kết quả, vào năm 2022, thị trường trái phiếu biến động mạnh mẽ, nhiều nhà đầu tư chịu lỗ nặng nề. Niềm tin của nhà đầu tư đối với thị trường này vì thế bị sụt giảm đáng kể.

Cụ thể, tổng giá trị phát hành trái phiếu năm 2022 giảm 64% so với 2021, chỉ đạt 269.733 tỷ đồng. Nhóm ngành Tài chính – Ngân hàng dẫn đầu với giá trị phát hành đạt 151.141 tỷ đồng, giảm 45%. Nhóm ngành bất động sản đạt 62.310 tỷ đồng, giảm 79% so với 2021.

Top 5 doanh nghiệp phát hành trái phiếu nhiều nhất gồm Ngân hàng BIDV, Vingroup và các công ty con, Novaland và các công ty con, Ngân hàng Quân đội và Techcombank. Trong đó, trái phiếu Novaland và các công ty con phát sinh nhiều rủi ro do công ty phát hành thua lỗ hoặc không có dòng tiền trả lợi tức cho nhà đầu tư. 

Một số vụ bắt giữ liên quan tới sử dụng vốn không đúng mục đích liên quan tới Tân Hoàng Minh và Vạn Thịnh Phát khiến nhiều nhà đầu tư lo lắng. Nhiều nhà đầu tư đã tìm mọi cách để bán trái phiếu để nhanh chóng thu về tiền mặt.

Triển vọng của thị trường trái phiếu năm 2023

Nhiều lô trái phiếu phát hành từ năm 2019, 2020, 2021 và 2022 sẽ đáo hạn vào năm 2023. Qúy 1/2023, áp lực trái phiếu đáo hạn sẽ tăng 41,3% so với quý 4/2022. Tuy nhiên sẽ tăng trở lại trong quý 2 và quý 3/2023, lần lượt là 145,1% và 120,4% so với quý trước đó. Sang quý 4/2023, trái phiếu đáo hạn sẽ hạ nhiệt, giảm 26,7%.

Tổng giá trị trái phiếu phát hành riêng lẻ đáo hạn năm 2023 ước tính khoảng 251.849 tỷ đồng. Trong đó, nhóm ngành Bất động sản chiếm tỷ trọng lớn nhất với 42,8%. Tiếp theo là Tài chính – Ngân hàng với 30,8%, các ngành khác chiếm 26,4%.

Khung pháp luật mới được hoàn thiện, nhận thức của nhà đầu tư được nâng cao sau nhiều biến động năm 2022. Thời kỳ suy giảm của thị trường trái phiếu sẽ không kéo dài, dự kiến chỉ trong 2023 – 2024. Từ năm 2025 sẽ là một chu kỳ mới của trái phiếu với tốc độ tăng trưởng chậm và ổn định hơn. Cơ sở đưa ra nhận định này như sau:

• Luật Chứng khoán mới đang được thay đổi, việc phát hành trái phiếu thuận lợi hơn, nhiều nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận với thị trường này hơn.
• Luật Bất động sản sẽ có nhiều thay đổi, mở ra thời kỳ phát triển mới cho ngành này. Nhu cầu vốn của ngành Bất động sản sẽ tăng cao, số lượng trái phiếu phát hành sẽ tăng.
• Dự kiến chu kỳ lạm phát sẽ kết thúc vào cuối năm 2023, lãi suất sẽ được điều chỉnh giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển trái phiếu doanh nghiệp.
• Nhu cầu phát hành trái phiếu doanh nghiệp giai đoạn 2023 – 2024 sẽ tăng sau khi số lượng lớn trái phiếu đáo hạn năm 2023.
• Nhiều tổ chức xếp hạng tín dụng tham gia thị trường sẽ nâng cao chất lượng tín dụng trái phiếu, lấy lại niềm tin của nhà đầu tư trong thị trường này.

Có nên tham gia thị trường trái phiếu không?

Nhiều biến động liên quan đến các doanh nghiệp phát hành trái phiếu đã khiến lòng tin của nhà đầu tư giảm sút. Nhiều người phân vân không biết có nên tiếp tục đầu tư vào thị trường trái phiếu hay không?

Qua phân tích về triển vọng thị trường trái phiếu, có thể thấy tình trạng ảm đạm sẽ không kéo dài, nhu cầu phát hành trái phiếu sẽ tăng từ cuối năm 2023. Nhiều quy định pháp luật về phát hành và sử dụng nguồn vốn huy động từ trái phiếu đã được thay đổi và bổ sung. Nhà đầu tư có thể an tâm tham gia thị trường này.

Tuy nhiên, để đảm bảo đầu tư hiệu quả và an toàn, bạn cần trang bị các kiến thức về trái phiếu, phân tích thị trường, lập kế hoạch đầu tư, các biện pháp phân tán và hạn chế rủi ro… Khi đó, trái phiếu sẽ là kênh đầu tư an toàn, mang đến cho bạn nguồn thu nhập ổn định về lâu dài.

Trên đây là những thông tin cơ bản về thị trường trái phiếu mà nhà đầu tư cần nắm rõ trước khi quyết định tham gia thị trường này. Chứng khoán VINA hy vọng những thông tin trên có thể giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư phù hợp, hạn chế rủi ro và mang về hiệu quả cao khi đầu tư tài chính.