Chia cổ tức bằng cổ phiếu là gì? Chia cổ tức bằng cổ phiếu hay tiền mặt có lợi hơn?

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020, cổ tức là phần lợi nhuận mà doanh nghiệp phân phối cho cổ đông dưới hình thức tiền mặt, cổ phiếu hoặc tài sản khác, tuân theo điều lệ công ty. Trong bài viết này, VNSC sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết về hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu, cũng như ưu điểm và nhược điểm khi nhận cổ tức theo phương thức này.

Chia cổ tức bằng cổ phiếu là như thế nào?

Ngày càng có nhiều doanh nghiệp lựa chọn chia cổ tức bằng cổ phiếu thay vì tiền mặt. Tuy nhiên, một số nhà đầu tư vẫn chưa nắm rõ bản chất của việc chia cổ tức bằng cổ phiếu, giá trị cổ phiếu sau khi chia có tăng hay giảm, và thời điểm thích hợp để bán hoặc chuyển nhượng chúng. 

Chia cổ tức bằng cổ phiếu là hình thức mà doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu và ghi vào tài khoản của cổ đông, là một trong số các phương thức trả cổ tức khác như trả bằng tiền mặt hay mua lại cổ phiếu.

Trả cổ tức bằng cổ phiếu (hay thưởng bằng cổ phiếu) là nghiệp vụ chia tách cổ phiếu và không tạo ra dòng tiền mới để gia tăng nội lực doanh nghiệp. Việc chia cổ tức bằng cổ phiếu không làm tài sản của nhà đầu tư tăng lên, mặc dù số lượng cổ phiếu họ sở hữu tăng thêm, nhưng giá của mỗi cổ phiếu bị pha loãng nên tài sản của họ vẫn giữ nguyên.

Đối với doanh nghiệp, hình thức này giúp tăng vốn điều lệ trên sổ sách nhưng bản chất tổng tài sản không thay đổi. Điều này có thể giúp doanh nghiệp tránh tình trạng tốn kém khi phải trả cổ tức bằng tiền mặt, đồng thời giúp họ dễ dàng huy động vốn hơn trong tương lai thông qua việc phát hành thêm cổ phiếu hoặc các công cụ tài chính khác. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần lưu ý rằng việc sở hữu nhiều cổ phiếu hơn không đồng nghĩa với việc họ sẽ thu được lợi nhuận cao hơn, mà nó còn phụ thuộc vào hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Lợi ích và hạn chế của hình thức chia cổ tức bằng cổ phiếu

Lợi ích

• Tránh thuế kép: Nhà đầu tư không phải chịu thuế hai lần khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, giúp tăng tính thanh khoản cho thị trường.
• Giữ vốn cho doanh nghiệp: Chia cổ tức bằng cổ phiếu cho phép doanh nghiệp giữ lại nguồn vốn để vượt qua giai đoạn khó khăn, mở rộng hoạt động kinh doanh hoặc đầu tư vào các dự án sinh lời dài hạn.
• Tăng thanh khoản cổ phiếu: Khi số lượng cổ phiếu lưu hành tăng, tính thanh khoản của chúng cũng tăng theo.
• Hấp dẫn nhà đầu tư: Sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, khả năng cao giá cổ phiếu đó sẽ giảm và đây là thời điểm đẹp để các nhà đầu tư có thể bắt đầu mua vào.

Hạn chế

• Thời gian chờ đợi: Nhà đầu tư cần chờ một khoảng thời gian cho cổ phiếu mới được phát hành chuyển vào tài khoản của họ trước khi có thể bán chúng. Điều này có thể khiến nhà đầu tư gặp nhiều rủi ro vì nếu trong khoảng thời gian chờ cổ phiếu về, doanh nghiệp gặp trục trặc, khiến cổ phiếu mất giá thì nhà đầu tư cũng không thể xử lý kịp thời.
• Giảm giá cổ phiếu: Nếu hoạt động kinh doanh không hiệu quả sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, giá cổ phiếu có thể bị giảm.
• Yêu cầu phân tích tài chính: Nhà đầu tư cần nghiên cứu kỹ lưỡng và đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp, vì một số doanh nghiệp có thể sử dụng thủ thuật tài chính để báo cáo kết quả kinh doanh tốt hơn thực tế nhưng không thực sự mang lại lợi nhuận. Chẳng hạn như lợi nhuận cao nhưng chủ yếu từ khoản phải thu và tài sản dở dang,.. điều này cho thấy dòng tài chính của doanh nghiệp đang có vấn đề. Trả cổ tức bằng cổ phiếu là một biện pháp giúp doanh nghiệp làm cho nhiều chỉ tiêu tài chính trở nên hợp lệ, tuy nhiên, đây hoàn toàn khác với việc đầu tư mở rộng. 
• Pha loãng giá cổ phiếu: Chia cổ tức bằng cổ phiếu sẽ pha loãng giá cổ phiếu, khiến giá cổ phiếu khó tăng trở lại và khó duy trì mức cổ tức cao cho các năm tiếp theo.

Công thức tính giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu

Khi doanh nghiệp quyết định trả cổ tức bằng cổ phiếu, giá cổ phiếu trên thị trường sẽ thay đổi.

Nếu công ty chi trả toàn bộ cổ tức bằng cổ phiếu, giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức sẽ được xác định bằng công thức sau:

Pđc = P0 / (1 + Rctcp + Rcpt)

Trong đó:

• Pđc: Giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu (đơn vị: VNĐ).
• P0: Giá cổ phiếu trước khi chia cổ tức (đơn vị: VNĐ).
• Rctcp: Tỷ lệ cổ tức bằng cổ phiếu so với số cổ phiếu gốc (đơn vị: %).
• Rcpt: Tỷ lệ cổ phiếu thưởng so với số cổ phiếu gốc (đơn vị: %).

Ví dụ: Giả sử công ty X có giá cổ phiếu hiện tại là 40.000 VND/1 cổ phiếu. Tỷ lệ cổ tức bằng cổ phiếu là 8% và tỷ lệ cổ phiếu thưởng là 12%.

Giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức sẽ là: 40.000/(1 + 12% + 8%) = 33.000 VND.

Trong trường hợp công ty trả cổ tức bằng cả cổ phiếu và tiền mặt, giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức sẽ được tính như sau:

P’ = (P + (Pa x a) – C) / (1 + a + b)

Trong đó:

• P’: Giá của cổ phiếu sau khi chia cổ tức.
• P: Giá của cổ phiếu trước khi chia cổ tức.
• Pa: Giá cổ phiếu mới phát hành để cung cấp quyền mua cho nhà đầu tư.
• a: Tỷ lệ phần trăm cổ phiếu phát hành thêm.
• b: Tỷ lệ phần trăm cổ tức chia bằng cổ phiếu.
• C: Cổ tức bằng tiền mặt cho mỗi cổ đông.

Lý do chính khiến giá cổ phiếu giảm mạnh sau khi phát hành thêm chính là do vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp không thay đổi, chỉ có số lượng cổ phiếu tăng lên sau khi phát hành thêm. Điều này dẫn đến việc giá trị của mỗi cổ phiếu giảm xuống.

Một cách giải thích đơn giản như sau: Giả sử bạn có một tờ tiền mệnh giá 100.000 đồng. Sau đó, bạn quyết định đổi tờ tiền này thành 10 tờ tiền mệnh giá 10.000 đồng. Tổng số tiền bạn sở hữu vẫn không thay đổi, chỉ có điều giờ đây bạn sở hữu 10 tờ tiền có mệnh giá nhỏ hơn thay vì chỉ 1 tờ tiền trước đó. Đây chính là nguyên nhân khiến giá cổ phiếu giảm mạnh sau khi phát hành thêm.

Thêm vào đó, khi phát hành thêm cổ phiếu, nhà đầu tư cũng có thể lo ngại về việc lãnh đạo công ty sử dụng vốn thu được từ việc phát hành không hiệu quả, dẫn đến sự mất niềm tin và giảm giá cổ phiếu. Ngoài ra, việc tăng số lượng cổ phiếu cũng làm giảm tỷ lệ cổ tức trên mỗi cổ phiếu, khiến chúng trở nên ít hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư.

Chia cổ tức bằng cổ phiếu hay tiền mặt có lợi hơn?

Khi trả cổ tức bằng tiền mặt, cổ đông nhận được tiền nhưng phải chịu thuế hai lần (thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân). Tuy nhiên, việc trả cổ tức bằng tiền mặt tạo ra sự tin tưởng của cổ đông đối với doanh nghiệp.

Trong trường hợp trả cổ tức bằng cổ phiếu, nhà đầu tư không phải chịu thuế khi nhận cổ tức được chia, nhưng do giá cổ phiếu bị pha loãng và giảm, tài sản của nhà đầu tư về cơ bản là không tăng lên. Ngoài ra, tuỳ rằng nhà đầu tư không phải chịu thuế khi nhận cổ phiếu nhưng nếu thực hiện bán, nhà đầu tư vẫn sẽ bị đánh thuế. Nhiều cổ đông không thực sự ưa chuộng hình thức trả cổ tức này.

Đối với doanh nghiệp, việc trả cổ tức bằng tiền mặt có nghĩa là dòng tiền ra khỏi doanh nghiệp, trong khi trả cổ tức bằng cổ phiếu cho phép doanh nghiệp giữ nguyên vốn chủ sở hữu và dòng tiền vẫn trong doanh nghiệp, giúp họ tiếp tục đầu tư và phát triển.

Mong rằng thông tin từ VNSC sẽ giúp bạn nắm bắt rõ hơn về cách thức nhận cổ tức bằng cổ phiếu và liệu có nên hay không nên nhận cũng như thời điểm thích hợp để nhận.