Đối với các nhà đầu tư mới (F0), lần đầu tiên nhìn vào bảng giá điện tử chắc chắn sẽ cảm thấy choáng ngợp trước một “ma trận” các con số nhảy múa cùng nhiều màu sắc khác nhau. Thực tế, những màu sắc này không hề được sắp xếp ngẫu nhiên mà đều có vai trò riêng.
Hiểu các màu trong bảng chứng khoán là bài học vỡ lòng quan trọng nhất để bạn có thể đọc hiểu thị trường và đưa ra quyết định giao dịch chính xác. Bài viết sau từ VNSC sẽ giúp bạn nắm bắt ý nghĩa các màu trong bảng chứng khoán chỉ sau vài phút.
Tại sao bảng giá chứng khoán lại có nhiều màu sắc?
Theo nghiên cứu, bộ não con người xử lý hình ảnh và màu sắc nhanh hơn gấp 60.000 lần so với xử lý con số. Trong giao dịch chứng khoán, tốc độ là yếu tố sống còn. Giá cổ phiếu thay đổi từng giây, và nhà đầu tư không thể lúc nào cũng ngồi tính toán xem giá hiện tại cao hơn hay thấp hơn giá hôm qua bao nhiêu phần trăm.
Hệ thống màu sắc được sinh ra để giải quyết vấn đề này. Nó đóng vai trò như một hệ thống tín hiệu giao thông, giúp nhà đầu tư nhận diện ngay lập tức trạng thái của một cổ phiếu: Đang tăng, đang giảm, hay đang đứng yên so với mốc chuẩn (giá tham chiếu – mức giá cơ sở để tính toán biên độ dao động và so sánh tăng/giảm trong ngày giao dịch hiện tại).
Giá tham chiếu được xác định như sau:
- Sàn HOSE (TP.HCM) & sàn HNX (Hà Nội): giá tham chiếu là giá đóng cửa của phiên giao dịch liền trước.
- Sàn UPCoM: giá tham chiếu là giá bình quân gia quyền của phiên giao dịch liền trước.
Tại thị trường Việt Nam (HOSE, HNX, UPCoM), có 5 màu sắc cơ bản mà bạn bắt buộc phải thuộc lòng: vàng, xanh lá cây, đỏ, tím và xanh lơ.
Giải mã ý nghĩa các màu trong bảng chứng khoán
1. Màu vàng (Yellow) – Giá tham chiếu (Đứng giá)
Màu vàng trong chứng khoán xuất hiện khi giá khớp lệnh của cổ phiếu bằng đúng giá tham chiếu – giá đóng cửa của phiên giao dịch liền trước (đối với sàn HOSE và HNX). Riêng sàn UPCoM, giá tham chiếu là giá bình quân gia quyền của phiên trước.
Điều này có nghĩa là cổ phiếu đang đứng giá, không tăng cũng không giảm so với phiên giao dịch trước đó (hoặc so với giá mở cửa tùy sàn).
Ví dụ: Nếu hôm qua cổ phiếu VCB đóng cửa giá 90.000 đồng, thì sáng nay giá tham chiếu màu vàng sẽ là 90.000 đồng. Nếu khớp lệnh ở giá này, con số sẽ hiện màu vàng.
Từ góc độ tâm lý, giá màu vàng là tín hiệu cho thấy thị trường đang lưỡng lự.
- Phe Mua chưa đủ tự tin để đẩy giá lên.
- Phe Bán chưa đủ sợ hãi (hoặc động lực) để đạp giá xuống.
Trong một thị trường tăng mạnh (Uptrend), cổ phiếu giữ màu vàng bị coi là “Yếu”. Ngược lại, trong một thị trường đang giảm mạnh (Downtrend), cổ phiếu giữ màu vàng được coi là “Khỏe” (Defensive – phòng thủ tốt).
2. Màu xanh lá cây (Green) – Giá tăng
Màu xanh lá cây là màu mà mọi nhà đầu tư đều yêu thích. Khi một mã cổ phiếu hoặc chỉ số hiển thị màu xanh lá, điều đó có nghĩa là giá khớp lệnh hiện tại đang cao hơn giá tham chiếu (nhưng chưa chạm mức trần).
Màu xanh lá trong chứng khoán biểu thị tâm lý tích cực của thị trường, phe mua đang chiếm ưu thế và sẵn sàng trả giá cao hơn để sở hữu cổ phiếu. Mức tăng giá càng mạnh thì màu xanh phủ trên bảng điện càng nhiều. Bản chất cung cầu lúc này là cầu > cung. Người mua chấp nhận trả giá cao hơn (Khớp lệnh chủ động) để sở hữu cổ phiếu.
Cần lưu ý: trong chứng khoán phương Tây (Mỹ), màu xanh lá cũng biểu thị tăng giá. Nhưng ở một số nước châu Á khác (như Trung Quốc, Nhật Bản), màu Đỏ mới là tăng, Xanh là giảm. Tại Việt Nam, chúng ta theo chuẩn quốc tế: Xanh là Tăng.
3. Màu đỏ (Red) – Giá giảm
Ngược lại với màu xanh, màu đỏ đại diện cho sự giảm giá. Khi bạn thấy mã chứng khoán chuyển sang màu đỏ, nghĩa là giá khớp lệnh hiện tại đang thấp hơn giá tham chiếu.
Màu đỏ thường xuất hiện khi áp lực bán gia tăng, nhà đầu tư muốn thoát hàng hoặc thị trường đang có tin tức tiêu cực. Tuy nhiên, đối với những nhà đầu tư giá trị, những phiên “đỏ lửa” đôi khi lại là cơ hội tốt để mua vào cổ phiếu tốt với giá rẻ. Bản chất cung cầu lúc này là Cung > Cầu, người bán chấp nhận bán giá thấp hơn để thoát hàng nhanh chóng.
Trong tâm lý, màu đỏ cũng kích hoạt vùng não bộ liên quan đến nỗi đau và sự mất mát. Khi bảng giá xuất hiện càng nhiều màu đỏ thường tác động đến tâm lý chung của nhiều nhà đầu tư, dễ dẫn đến hành động bán tháo hoảng loạn (Panic Sell) nếu không có kỷ luật.
Với nhà đầu tư chuyên nghiệp, màu đỏ trong chứng khoán không hẳn luôn đáng sợ. Họ có thể:
- Chỉnh kỹ thuật: Trong xu hướng tăng, các phiên màu đỏ là nhịp nghỉ cần thiết để rũ bỏ nhà đầu tư yếu tâm lý trước khi tăng tiếp.
- Định giá rẻ: Màu đỏ giúp đưa cổ phiếu về vùng định giá hấp dẫn hơn (P/E thấp đi).
4. Màu tím (Purple) – Giá trần (Tăng kịch biên độ)
Đây là màu sắc rực rỡ và được mong chờ nhất trong các màu trong bảng chứng khoán. Màu tím biểu thị giá trần (Ceiling Price) – mức giá cao nhất mà cổ phiếu có thể đạt được trong một phiên giao dịch.
Khi cổ phiếu “tím”, nghĩa là nó đã tăng hết biên độ cho phép trong ngày: Giá trần = Giá tham chiếu + Biên độ. Trong đó, mức biên độ của các sàn như sau:
- HOSE: +7%
- HNX: +10%
- UPCoM: +15%
Khi cổ phiếu tím, thường xuất hiện trạng thái trắng bên bán (không còn ai đặt lệnh bán vì không còn ai muốn bán vì kỳ vọng giá còn tăng tiếp).
Về mặt tâm lý, người nắm giữ cổ phiếu tin rằng ngày mai giá sẽ còn tăng tiếp nên họ “găm hàng”. Người muốn mua thì tranh nhau đặt lệnh giá trần nhưng không khớp được. Màu tím thường tạo ra sự chú ý cực lớn. Một cổ phiếu tím thường thu hút dòng tiền đầu cơ (F0) lao vào mạnh mẽ trong các phiên tiếp theo.
5. Màu xanh lơ (Blue) – Giá sàn (Giảm kịch biên độ)
Màu xanh lơ (hay còn gọi là xanh sàn, xanh mắt mèo) là màu sắc đáng sợ nhất đối với các nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu. Màu này biểu thị giá sàn (Floor Price) – mức giá thấp nhất mà cổ phiếu có thể giảm xuống trong phiên.
Khi cổ phiếu chuyển sang màu xanh lơ, nghĩa là nó đã giảm kịch biên độ cho phép. Tình trạng này thường đi kèm với hiện tượng “trắng bên mua” (nhà đầu tư hoảng loạn bán tháo nhưng không có ai dám mua vào). Bạn muốn bán cũng không ai mua. Bạn bị “nhốt” trong cổ phiếu đó.
Bởi thế, sự nguy hiểm nhất lúc này không phải là việc giá giảm sâu, mà là mất thanh khoản. Màu xanh lơ còn thường kích hoạt hiệu ứng “tuyết lở” (hay hiệu ứng Domino). Khi giá giảm sàn, các công ty chứng khoán buộc phải bán giải chấp cổ phiếu của những người vay đòn bẩy, làm lượng cung giá sàn càng chất đống thêm, đẩy giá giảm sâu hơn nữa vào ngày hôm sau.
Cách xác định các mức giá dựa trên màu sắc
Màu sắc trên bảng giá không phải ngẫu nhiên, nó là kết quả của một công thức toán học nghiêm ngặt được quy định bởi Sở giao dịch và phụ thuộc hoàn toàn vào Biên độ dao động giá của từng sàn giao dịch. Giá trần (Tím) và Giá sàn (Xanh lơ) được tính toán dựa trên Giá tham chiếu (Vàng) cộng/trừ đi biên độ này.
Kết quả tính toán thường là số lẻ. Theo quy định tại Việt Nam, giá trần/sàn sẽ được làm tròn xuống (đối với giá sàn) hoặc làm tròn lên/xuống theo bước giá (đối với giá trần) để đảm bảo phù hợp với Bước giá (Tick size).
Ví dụ: Giá trần tính ra là 15.678 đồng, nhưng bước giá là 50 đồng, thì giá trần hiển thị có thể là 15.650 hoặc 15.700 (tùy quy định cụ thể từng sàn về làm tròn).
Bạn cần ghi nhớ quy định biên độ của 3 sàn giao dịch lớn tại Việt Nam:
- Sàn HOSE (TP.HCM): Biên độ dao động là ±7%.
- Sàn HNX (Hà Nội): Biên độ dao động là ±10%.
- Sàn UPCoM: Biên độ dao động là ±15%.
Ví dụ: Nếu một cổ phiếu sàn HOSE có giá tham chiếu (màu vàng) là 100.000 VNĐ.
- Giá trần (Màu tím) sẽ là: 100.000 + 7% = 107.000 VNĐ.
- Giá sàn (Màu xanh lơ) sẽ là: 100.000 – 7% = 93.000 VNĐ.
- Nếu giá khớp lệnh nằm trong khoảng 100.100 VNĐ đến 106.900 VNĐ, nó sẽ có màu xanh lá.
- Nếu giá khớp lệnh nằm trong khoảng 93.100 VNĐ đến 99.900 VNĐ, nó sẽ có màu đỏ.
Cách kết hợp màu sắc để đọc vị thị trường chứng khoán
Nhà đầu tư F0 thường mắc sai lầm là chỉ chăm chăm nhìn vào mã cổ phiếu mình đang nắm giữ. Trong khi đó, nhà đầu tư chuyên nghiệp nhìn vào tỷ lệ màu sắc trên toàn bảng điện để cảm nhận “nhịp đập” của thị trường chung.
Do đó, sau khi hiểu ý nghĩa từng màu là bước 1, bước 2 trên, bạn còn cần biết cách nhìn tổng quan để nhanh chóng đánh giá xu hướng:
Thị trường Uptrend (Tăng trưởng)
Bảng điện chủ đạo là màu Xanh lá và Tím. Sắc xanh lan tỏa cho thấy dòng tiền vào mạnh, tâm lý lạc quan. Ví dụ: 300 mã tăng / 100 mã giảm). Khi sắc xanh lan tỏa từ Blue-chip (VN30) sang Midcap và Penny, điều này cho thấy dòng tiền đang rất khỏe và tự tin. Mọi nhóm ngành đều được hưởng lợi.
Màu Tím xuất hiện nhiều là chỉ báo của sự hưng phấn. Nếu bạn thấy nhiều mã tím ở các nhóm ngành khác nhau (như Chứng khoán tím, Bất động sản tím), đó là dấu hiệu của một con sóng lớn (“Sóng thần”). Đây là lúc dễ kiếm tiền nhất. Chiến lược là “Buy and Hold” (Mua và Nắm giữ) hoặc “Buy the Dip” (Mua khi có nhịp chỉnh đỏ nhẹ trong phiên).
==> Đọc thêm: Up trend là gì? Cách nhận biết và lưu ý khi đầu tư trong xu hướng Uptrend.
Thị trường Downtrend (Suy thoái)
Bảng điện bị bao phủ bởi màu Đỏ và Xanh lơ. Đây là lúc áp lực bán chiếm ưu thế.
Khi màu Xanh lơ bắt đầu xuất hiện ở các cổ phiếu đầu cơ (Penny/Bất động sản), nó là tín hiệu cảnh báo rủi ro Call Margin (lệnh gọi ký quỹ) chéo. Các công ty chứng khoán sẽ bán giải chấp, làm lan rộng màu xanh lơ sang cả các cổ phiếu tốt. Nếu bảng điện “trắng bên mua” (Xanh lơ) trên diện rộng, đó là sự hoảng loạn cực độ bởi thanh khoản bắt đầu bị đe doạ. Bởi thế, tuyệt đối không bắt đáy khi màu Xanh lơ đang lan rộng.
==> Đọc thêm: Downtrend là gì? Hành động cần làm khi thị trường Downtrend.
Thị trường Sideway (Đi ngang)
Các màu Xanh, Đỏ, Vàng đan xen nhau với biên độ nhỏ. Tâm lý nhà đầu tư đang lưỡng lự.
Dòng tiền luân chuyển không đủ mạnh để kéo cả thị trường. Ví dụ: Hôm nay tiền vào kéo (Xanh) nhóm Ngân hàng thì đạp (Đỏ) nhóm Bất động sản, mai lại kéo Thép… Nhà đầu tư rất dễ bị chóng mặt và mua sai nhịp (mua Xanh hôm nay, mai hàng về lại Đỏ). Lúc này, nhà đầu tư không nên mua đuổi (FOMO).
==> Đọc thêm: Sideway là gì? 04 Chỉ báo giúp nhận biết thị trường ở trạng thái Sideway.
Tìm hiểu về hiện tượng “Xanh vỏ đỏ lòng”
Đây là một thuật ngữ thú vị. Nó diễn tả tình trạng chỉ số chung (VN-Index) có màu Xanh (tăng điểm), nhưng đa số các mã cổ phiếu bên trong lại có màu Đỏ (giảm giá). Đây là cái bẫy kinh điển nhất trên thị trường chứng khoán Việt Nam, thường xuất hiện ở vùng đỉnh hoặc giai đoạn phân phối.
Nguyên nhân đến từ một vài cổ phiếu trụ (Blue-chip vốn hóa lớn) được kéo tăng mạnh, làm đẹp chỉ số, trong khi phần lớn các cổ phiếu vừa và nhỏ (Midcap, Penny) lại bị bán ra. Bởi vậy, bài học rút ra cho nhà đầu tư là đừng chỉ nhìn màu của chỉ số, hãy nhìn màu của danh mục cổ phiếu bạn đang nắm giữ.
Bản chất kỹ thuật: Tại sao nó xảy ra?
VN-Index là chỉ số tính theo Trọng số Vốn hóa.
Thực tế, Top 10 cổ phiếu lớn nhất (như VCB, VHM, VIC, GAS, BID…) chiếm tỷ trọng cực lớn trong việc quyết định điểm số. Ví dụ: Chỉ cần duy nhất cổ phiếu VCB (Vietcombank) tăng trần (+7%), nó có thể kéo VN-Index tăng 5-10 điểm, bất chấp việc 300 cổ phiếu nhỏ khác đang giảm giá.
Tâm lý đằng sau “Xanh vỏ đỏ lòng”
Đây có thể là chiêu bài của “Nhà tạo lập”: Họ dùng một lượng tiền lớn để kéo các mã Trụ (Blue-chip) nhằm giữ chỉ số VN-Index màu Xanh. Mục đích là tạo cảm giác thị trường vẫn ổn (“Index vẫn tăng mà”); giữ chân nhà đầu tư nhỏ lẻ ở lại thị trường. Trong lúc đó, họ âm thầm xả hàng (bán ra) các cổ phiếu Midcap và Penny (làm các mã này chuyển Đỏ).
Hậu quả là nhiều nhà đầu tư non kinh nghiệm nhìn Index thấy Xanh nên chủ quan, không bán cổ phiếu. Đến khi mở danh mục ra thì thấy tài khoản lỗ nặng vì cổ phiếu mình cầm (Midcap/Penny) đã giảm 2-3%.
==> Đọc thêm: “Xanh vỏ đỏ lòng” trong chứng khoán là gì? Dấu hiệu nhận biết & chiến lược hành động.
Hiện tượng ngược lại: “Đỏ vỏ xanh lòng”
Đó là khi VN-Index giảm điểm (Đỏ) do các mã Trụ bị đè giá, nhưng số lượng mã Xanh lại áp đảo mã Đỏ. Đây lại thường là tín hiệu tích cực. Dòng tiền đang lan tỏa thực sự vào các nhóm ngành sản xuất kinh doanh, bất chấp việc chỉ số bị méo mó do các mã lớn điều chỉnh.
Kết luận
Việc nắm vững ý nghĩa các màu trong bảng chứng khoán là hành trang đầu tiên và quan trọng nhất để bạn bước chân vào thị trường tài chính. Màu xanh lá và màu tím mang lại niềm vui lợi nhuận, trong khi màu đỏ và xanh lơ cảnh báo rủi ro thua lỗ.
Tuy nhiên, hãy nhớ rằng bảng điện tử chỉ phản ánh diễn biến ngắn hạn. Để đầu tư thành công, nhà đầu tư còn cần kết hợp phân tích cơ bản doanh nghiệp và xu hướng dài hạn của thị trường. Chúc bạn luôn giữ được “cái đầu lạnh” trước sự biến đổi không ngừng của các màu sắc trên bảng giá.
