Báo cáo tài chính hợp nhất là gì? Nguyên tắc cần tuân thủ khi lập BCTC hợp nhất

Báo cáo tài chính hợp nhất là thước đo để các nhà đầu tư, cơ quan quản lý thị trường và chính chủ doanh nghiệp đánh giá tình trạng tài chính tổng thể của công ty. Vậy BCTC hợp nhất là gì? Để hiểu rõ hơn khái niệm này cũng như các nguyên tắc cần biết khi lập báo cáo tài chính hợp nhất, hãy tham khảo bài viết sau đây.

Báo cáo tài chính hợp nhất là gì?

Báo cáo tài chính hợp nhất là bản báo cáo tài chính tổng thể của một công ty mẹ và những công ty con trực thuộc. Bản báo cáo bao gồm các báo cáo tài chính quan trọng: bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả tình hình kinh doanh và BC lưu chuyển nguồn tiền tệ. Qua đó cung cấp cho bạn cái nhìn 360 độ về tình hình của toàn bộ doanh nghiệp. 

Những báo cáo này hỗ trợ cập nhật toàn bộ tình hình tài chính của công ty cho các thành viên hội đồng quản trị, các bên liên quan và nhà đầu tư mà không cần xem xét từng công ty con riêng lẻ. 

Theo chuẩn mực kế toán số 25, các công ty con và thuật ngữ được hiểu như sau: 

• Tập đoàn: bao gồm cả các ty mẹ và các công ty con 
• Công ty mẹ: có một hoặc có nhiều công ty con 
• Công ty con: là các doanh nghiệp được kiểm soát bởi công ty mẹ, có thể bao gồm các công ty hợp danh, công ty không có tư cách pháp nhân. 

Nếu bạn băn khoăn báo cáo tài chính hợp nhất tiếng Anh là gì thì hãy nhớ cụm từ “Consolidated financial statements”. Đây là thuật ngữ chỉ BCTC hợp nhất để bạn có thể tham khảo thêm những tài liệu nước ngoài khi có nhu cầu hoặc cần tìm kiếm những ví dụ báo cáo tài chính hợp nhất nước ngoài.

Những đối tượng phải lập báo cáo tài chính hợp nhất 

Tất cả những công ty mẹ nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết ở công ty con thông qua sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp đều phải lập báo cáo tài chính hợp nhất. Ngay cả khi các công ty con là pháp nhân riêng biệt với công ty mẹ, ghi nhận báo cáo tài chính riêng, số liệu tài chính vẫn được đưa vào báo cáo tài chính hợp nhất của tập đoàn. 

Cũng có trường hợp có báo cáo tài chính hợp nhất cho một phần của nhóm công ty. Ví dụ: một số tập đoàn có thể lập báo cáo tài chính hợp nhất cho một trong các công ty con của họ và các đơn vị khác thuộc sở hữu của công ty con cụ thể đó. 

Lập báo cáo tài chính hợp nhất theo IFRS là gì? 

Quy chuẩn lập báo cáo tài chính hợp nhất theo IFRS thể hiện qua phương thức công ty duy trì, lập báo cáo những tài khoản của họ, những hoạt động giao dịch tài chính đã diễn ra và những sự kiện có ảnh hưởng đến tài chính doanh nghiệp. IFRS là chuẩn mực trong BCTC quốc tế theo quy tắc ngôn ngữ kế toán thống nhất, thể hiện độ uy tín đối với báo cáo tài chính của doanh nghiệp.

Báo cáo tài chính theo IFRS phản ánh đúng giá trị của công ty, doanh nghiệp theo chuẩn chung của thế giới thay vì một quốc gia bất kỳ. Công ty cũng tiết kiệm chi phí hơn khi không phải chuyển đổi báo cáo tài chính của các chi nhánh ở nhiều nước khác nhau.

Năm 2020, Việt Nam đã có quy định về việc áp dụng 20 chuẩn mực IFRS trong lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất. Dự kiến sẽ áp dụng toàn bộ theo định hướng chung của bộ tài chính vào năm 2025.

Thời hạn nộp và thời hạn công khai báo cáo tài chính hợp nhất

Quy định cụ thể trong luật về thời hạn nộp BCTC hợp nhất cho chủ sở hữu doanh nghiệp và cơ quan có thẩm quyền là 90 ngày tính từ khi kết thúc đợt kế toán năm. Thời gian công khai là 120 ngày kể từ ngày kết thúc kế toán. Những công ty mẹ nhận lợi ích chứng khoán phải tiến hành nộp và công khai bản BCTC hợp nhất theo đúng quy định của pháp luật.

Các BCTC hợp nhất giữa năm phải nộp trong vòng 45 ngày kể từ khi hoàn thành kỳ kế toán cho công ty mẹ và cơ quan nhà nước. Bản này cũng cần thực hiện nộp đúng và công khai theo luật quy định.

Như vậy, thời hạn nộp và công khai BCTC theo năm hoặc giữa niên độ có mức thời gian khác nhau, chậm nhất là 90 sau kỳ kế toán. Bộ phận có trách nhiệm cần chú ý quy định để thực hiện đúng pháp luật, hoàn thành BCTC hợp nhất trong thời gian cho phép.

Báo cáo tài chính hợp nhất đem lại lợi ích gì?

BCTC hợp nhất đem tới nhiều lợi ích như:

• Cung cấp một cái nhìn tổng quan ở mức độ cao về hiệu quả tài chính của công ty. Các chỉ số trong báo cáo là cái nhìn bao quát cả doanh nghiệp mẹ và các công ty thành viên.
• Là thông tin cần thiết cho đội ngũ quản lý, cổ đông, nhà đầu tư, người cho vay và nhà báo tài chính. Trong báo cáo tài chính này, tài sản, nợ phải trả, dòng tiền, thu nhập và vốn chủ sở hữu của một công ty và các bộ phận của công ty được nêu rõ.
• Kiểm toán viên cũng dựa trên báo cáo tài chính hợp nhất để đảm bảo tổ chức tuân thủ luật pháp và quy định. 
• Dữ liệu hợp nhất, có độ chính xác cao, góp phần giúp chủ doanh nghiệp, nhà đầu tư đưa ra các quyết định quan trọng dựa trên bằng chứng thay vì cảm tính hoặc phỏng đoán. 
• Cung cấp cho các nhóm lãnh đạo một cái nhìn chi tiết, chẳng hạn như các đơn vị kinh doanh hoặc sản phẩm hoạt động tốt nhất và kém nhất, đồng thời có thể giúp họ xác định các rủi ro và cơ hội.

Nguyên tắc khi lập và trình bày BCTC hợp nhất

Việc lập báo cáo tài chính hợp nhất phải tuân theo một hướng dẫn cụ thể. Dưới đây là các yêu cầu đối với BCTC được áp dụng trên toàn thế giới: 

• Báo cáo tài chính hợp nhất phải tuân thủ các chuẩn mực hoặc nguyên tắc kế toán quốc tế. Phải tuân thủ hợp lệ các nguyên tắc GAAP.
• Các phương pháp kế toán của công ty mẹ và các công ty con phải giống nhau.
• Các tài khoản như thu nhập giữ lại, số dư các khoản phải thu, số dư các khoản phải trả, cổ phiếu phổ thông và các tài khoản vốn chủ sở hữu khác phải được loại bỏ khỏi báo cáo tài chính.
• Các tài khoản của các công ty con phải được điều chỉnh lại cho phù hợp với giá trị thị trường hiện tại.

Tại Việt Nam, nguyên tắc khi lập BCTC hợp nhất được quy định rõ ràng trong điều 10 thông tư số 202/2014/TT-BTC:

• Đảm bảo hợp nhất BCTC của các công ty con cùng tập đoàn mà được công ty mẹ kiểm soát trực tiếp hay gián tiếp.
• Nếu công ty con là các quỹ tín thác, quỹ đầu tư…hoặc có lĩnh vực kinh doanh khác với công ty mẹ vẫn phải báo cáo tài chính hợp nhất theo đúng quy định.
• Bản BCTC hợp nhất phải được lập và trình bày theo nguyên tắc chung về kế toán IFRS hoặc theo luật của Việt Nam.
• Những BCTC riêng trong BCTC hợp nhất phải được hoàn thành trong cùng một kỳ kế toán ở công ty mẹ và các công ty thành viên.
• Hiệu quả kinh doanh của công ty con được thể hiện trong báo cáo tài chính hợp nhất từ khi công ty mẹ nắm quyền quản lý. Nếu không còn kiểm soát nữa thì dừng việc đưa vào báo cáo tài chính hợp nhất.

• Công ty mẹ cần ghi nhận phần thuế thu nhập doanh nghiệp từ giao dịch kinh doanh phát sinh nếu có sự chênh lệch giá trị ghi sổ và giá trị tài sản thuần của công ty con.
• Các bút toán điều chỉnh đã hoàn tất, số liệu chênh phát sinh trong quá trình điều chỉnh thì các chỉ số liên quan phải được kết chuyển vào phần lợi nhuận sau thuế doanh nghiệp, chưa phân phối ở báo cáo kinh doanh hợp nhất.
• Căn cứ để lập bảng cân đối kế toán hợp nhất là báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất của công ty. Bảng này thể hiện sự lưu chuyển tài chính giữa công ty mẹ và các đơn vị khác, giao dịch phát sinh với các công ty liên doanh,… Sự lưu chuyển nội bộ trong tập đoàn được loại trừ trong BCTC hợp nhất.

Hướng dẫn lập báo cáo tài chính hợp nhất

Để lập khi lập BCTC hợp nhất, bạn có thể thực hiện các bước sau đây:

Bước 1: 

Tổng kết, thu nhận các thông tin giấy tờ, báo cáo tài chính riêng lẻ từng công ty con và công ty mẹ. Tiến hành tổng hợp và điều chỉnh số liệu, cộng tổng các chỉ số  tương ứng.

Bước 2: 

Thực hiện nghiệp vụ bút toán điều chỉnh hợp nhất. Bước này bao gồm điều chỉnh sự chênh lệch giá trị dòng tiền của tài sản thuần trong tương lai, bỏ những giá trị ghi sổ khoản mục đầu tư từ công ty mẹ trong mỗi công ty con, tiếp nhận và phân bổ các lợi thế thương mại. Các giao dịch trong nội bộ tập đoàn được loại trừ, xác định quyền lợi của các cổ đông kiểm soát trong thời điểm cuối kỳ.

Bước 3: 

Tiến hành lập bảng tổng hợp cho các bút toán điều chỉnh, chính xác hơn là sự tổng hợp về các chỉ tiêu cần hợp nhất số liệu.

Bước 4: 

Đến bước lập báo cáo tài chính hợp nhất của công ty bao gồm bảng cân đối kế toán, bảng báo cáo kết quả của hoạt động kinh doanh, báo cáo sự lưu chuyển của tiền tệ cùng với bản thuyết minh giải thích cho báo cáo tài chính.

Báo cáo tài chính hợp nhất và riêng lẻ có gì khác nhau?

Hai loại báo cáo tài chính hợp nhất và riêng lẻ đều có mục đích chung giống nhau ở chỗ cả hai đều cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình hoạt động tài chính của doanh nghiệp.  

Tuy nhiên, 2 loại BCTC này cũng có một số khác biệt, thể hiện qua: 

• BCTC hợp nhất cung cấp các chỉ số thể hiện lợi thế thương mại trong mục tài sản doanh nghiệp, những lợi ích mà cổ đông thiểu số nắm ở phần nguồn vốn. Đồng thời báo cáo cho thấy toàn bộ tình hình tài chính của công ty mẹ cùng các công ty con trực thuộc. 
• BCTC riêng lẻ chỉ cho thấy tài chính của riêng công ty mẹ, các lưu chuyển tiền tệ và hoạt động kinh doanh mà không có số liệu của các công ty con. Mặt khác, BCTC riêng lẻ sẽ không phản ánh sức khỏe tài chính của toàn doanh nghiệp, mà chỉ có ý nghĩa với từng doanh nghiệp riêng lẻ trong công ty. 

Hy vọng qua bài viết trên đây, bạn đã hiểu báo cáo tài chính là gì. Đây là căn cứ quan trọng  giúp bạn hiểu chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp để từ đó, đưa ra các quyết định đầu tư sáng suốt nhất. Vì thế, khi tìm hiểu một doanh nghiệp, nhất định bạn không thể bỏ qua tài liệu quan trọng này.