Thiên nga đen là gì? Phân tích yếu tố gây ra hiện tượng thiên nga đen trong chứng khoán

Trong nghiên cứu về nền kinh tế, thiên nga đen là một hiện tượng trường hợp khá hiếm xảy ra nhưng một khi xuất hiện thì kinh tế thế giới thường sẽ bị ảnh hưởng lớn theo chiều hướng tiêu cực. Để hiểu rõ hơn về hiện tượng thiên nga đen trong nền kinh tế cũng như trong chứng khoán là gì, bạn đọc hãy cùng VNSC theo dõi nội dung sau đây nhé!

Thiên nga đen là gì?

Thiên nga đen là một thuật ngữ mô tả những sự kiện hiếm khi hoặc xảy ra bất thường và không thể dự đoán trước, nó mang lại những hậu quả rất nặng nề cho toàn bộ nền kinh tế toàn cầu.

Thuật ngữ này được Nassim Nicholas Taleb phát triển để giải thích vai trò không cân xứng của các sự kiện cao cấp, khó dự đoán trước và hiếm gặp, nằm ngoài phạm vi của những kỳ vọng thông thường trong tài chính, lịch sử, khoa học, công nghệ. 

Các ví dụ về hiện tượng thiên nga đen

Vụ tấn công 11/9

Ngày 11 tháng 9 năm 2001 được đánh giá như một trong những ngày bi thảm nhất của nước Mỹ. Khi những kẻ khủng bố đã cướp một chiếc máy bay dân dụng chở hành khách và đưa họ đến tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York khiến hơn 2.900 người chết trong cuộc tấn công.

Ngay sau đó, Hoa Kỳ đã phải phát động một chiến dịch chống khủng bố ở quy mô lớn. Tuy nhiên, sau thảm kịch, một số người bắt đầu tuyên bố rằng các sự kiện ngày 11 tháng 9 đã có thể được dự đoán trước.

Khủng hoảng tài chính ở châu Á năm 1997

Cuộc khủng hoảng châu Á giai đoạn 1997-1998 đã gây ra sự mất giá đồng tiền quốc gia của nhiều nước Đông Nam Á, đổ vỡ ngân hàng và sự trì trệ chung của nền kinh tế châu Á vào cuối những năm 1990.

Khi đó các nước trong khu vực bao gồm Thái Lan, Philippines, Malaysia, Indonesia và Hàn Quốc đã có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Sự tăng trưởng này phần lớn được hỗ trợ bởi vay nợ nước ngoài và sự trợ giúp từ chính sách tiền tệ tự do của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ, bên cạnh những điều khoản cho vay thuận lợi bằng đồng nội tệ. Kết quả là nền kinh tế của các quốc gia châu Á được báo hiệu là bị tín dụng quá mức, gây ra sự bất ổn và sụp đổ.

Bong bóng dot-com

Sự kiện Bong bóng dotcom xảy ra vào năm 2001 đã khiến phần lớn thị trường công nghệ sụp đổ kéo theo sự lao dốc của thị trường chứng khoán, dẫn đến suy thoái nền kinh tế. 

Bong bóng được hình thành do sự gia tăng cổ phần của các công ty Internet (chủ yếu là ở Mỹ), cũng như sự xuất hiện của một số lượng lớn các công ty Internet mới. Cổ phiếu của những doanh nghiệp hứa hẹn tích hợp công nghệ Internet đã tăng giá trị nhanh chóng. 

Tuy nhiên, nhiều mô hình kinh doanh mới không hoạt động và dẫn đến hiện tượng phá sản hàng loạt. Vào đầu những năm 1990 và 2000, do hoạt động đầu cơ và sự lạc quan không chính đáng, các nhà đầu tư đã mất trắng khoảng 5 nghìn tỷ USD.

Thiên nga đen chứng khoán

Thiên nga đen chứng khoán là một sự kiện bất thường, không thể đoán trước gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho thị trường tài chính. Nhiều nhà đầu tư thường dự đoán xu hướng giá cho tương lai dựa trên lịch sử giá ở quá khứ. Tuy nhiên, có một số đánh giá về các sự kiện bất thường có thể xảy ra mà không ai lường trước được do thị trường có nhiều biến động. 

Theo đó, thị trường đang diễn biến thuận lợi, các nhà đầu tư tin rằng mọi thứ sẽ tiếp tục như vậy, nhưng một biến cố làm đảo lộn tất cả, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế. Người ta gọi đó là hiện tượng thiên nga đen trong chứng khoán và nó thường gắn liền với các cuộc khủng hoảng kinh tế lớn.

Một ví dụ cụ thể về hiện tượng thiên nga đen trong chứng khoán: Cuộc khủng hoảng tài chính thế giới năm 2008.

Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu bắt đầu với khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ năm 2007–2008. Chỉ số S&P 500 (bao gồm 500 công ty lớn nhất của Mỹ) đã giảm 38,49% trong năm 2008. Suy thoái kinh tế nghiêm trọng đến mức Ngân hàng Lehman Brothers trị giá 46 tỷ USD (giá thị trường) phải nộp đơn phá sản làm 25 nghìn người mất việc làm. Tác động của cuộc khủng hoảng cũng khiến thị trường chứng khoán thế giới bị ảnh hưởng với mức thiệt hại khoảng 10 nghìn tỷ USD.

Chỉ số Trung bình Công nghiệp Dow Jones có mức giá đóng cửa đạt mức thấp nhất kể từ tháng 4 năm 1997 đến ngày 9 tháng 3 năm 2009 – giảm 20% trong vòng sáu tuần. Thị trường chứng khoán châu Âu cũng diễn ra tình trạng tương tự. 

Trong khi đó tại châu Á, thị trường Nhật Bản mặc dù đang trong giai đoạn ổn định nhưng cũng ghi nhận chỉ số Nikkei xuống mức thấp lịch sử vào tháng 10/2008. Riêng tại Việt Nam, chỉ số VN-Index đã giảm tới 70% trong tháng 10/2008. 

Năm 2008 cũng là năm chứng kiến hiện tượng thiên nga đen xảy ra ở Zimbabwe khi mức lạm phát cao nhất mọi thời đại là 79,6 tỷ phần trăm, có tác động trầm trọng đến nền kinh tế của quốc gia châu Phi. Đây là sự kiện bất khả kháng đối với Zimbabwe, để giải quyết vấn đề chính phủ nước này đã phải sử dụng Đô la Mỹ để thay thế đồng tiền quốc gia.

Phân tích những yếu tố gây ra thiên nga đen trong chứng khoán

Thiên nga đen trong chứng khoán là một sự kiện hiếm khi xảy ra, không thể dự đoán trước và luôn mang lại những hậu quả nặng nề cho nền kinh tế toàn cầu. 

Các yếu tố gây ra thiên nga đen trong chứng khoán có thể bao gồm yếu tố về kinh tế, chính trị, xã hội, môi trường và công nghệ. Ví dụ, các cuộc khủng hoảng tài chính, khủng hoảng chính trị, các vụ tai nạn hàng không và cuộc khủng hoảng môi trường đều có thể gây ra thiên nga đen. 

Bên cạnh đó, những yếu tố khác có thể góp phần vào sự xuất hiện của thiên nga đen trong chứng khoán bao gồm:

• Tính ngẫu nhiên và bất định của thế giới: Có một sự thật là đâu ai biết được ngày mai sẽ xảy ra chuyện gì! Thị trường chứng khoán – nơi có hàng tỉ dữ liệu liên tục cập nhật, thay mới mỗi giây thì việc tăng/ giảm/ biến động có thể xảy ra bất kỳ lúc nào. Nó diễn ra theo một quy luật chung của thị trường hoặc một hiện tượng ngẫu nhiên không trùng lặp với dữ liệu trong quá khứ. Do đó hiện tượng thiên nga đen đã xảy ra trước khi bạn kịp nhận biết.
• Tâm lý đám đông và sự lây lan của lo sợ: Cụ thể nhất là trong cuộc khủng hoảng bong bóng Dotcom, khi người ta đổ xô đầu tư vào doanh nghiệp công nghệ vì tin tưởng khả năng phát triển của nó, trong khi đó không chịu tìm hiểu, nghiên cứu hoặc có biện pháp dự phòng. Cuối cùng một loạt nhà đầu tư đã phải mất trắng tài sản của mình.
• Sự thiếu sót của các mô hình dự báo và phân tích rủi ro: Bất kỳ kênh đầu tư nào cũng sẽ tồn tại rủi ro. Việc sử dụng các mô hình dự báo, phân tích rủi ro sẽ giúp quản trị tốt tài chính, tuy nhiên biến động của thị trường rất khôn lường, khó có thể đoán trước. Chưa kể mỗi một mô hình dự báo sẽ có điểm hạn chế vì chúng không thể bao quát hoàn toàn tình hình thị trường hoặc do sai sót trong quá trình phân tích dữ liệu bởi chính người dùng, …

Những giải pháp để hạn chế thiệt hại do hiện tượng thiên nga đen

Việc phân tích các yếu tố trên để dự đoán sự xuất hiện của thiên nga đen trong chứng khoán là rất khó. Đó là lý do tại sao quản lý rủi ro cực kỳ quan trọng khi tham gia vào thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư nên:

• Phân bổ các khoản đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau có thể giúp giảm thiểu rủi ro và giúp bạn chuẩn bị cho những sự kiện không mong muốn xảy ra trong tương lai.
• Khi bạn nghiên cứu lịch sử của các biến động thị trường sẽ thấy rõ ràng những sự kiện xấu luôn xảy ra. Vì vậy, tai nạn sẽ không phải đến đột ngột mà là một chu kỳ bình thường của cuộc sống. Hãy chấp nhận rằng hiện tượng thiên nga đen tiếp theo chắc chắn sẽ đến.
• Tận dụng cơ hội mà thiên nga đen mang lại: Khi thị trường chứng khoán suy giảm và giá cổ phiếu giảm, đầu tư vào các công ty bền vững/ uy tín/ lâu năm là điều cần xem xét. Doanh nghiệp lớn sẽ có thể thoát khỏi khủng hoảng và nhanh chóng phục hồi, khi đó bạn có cơ hội thu hồi tài chính và tiếp tục nhận lợi nhuận. Tuy nhiên, không nên vay quá nhiều tiền cho mục đích đầu tư để tránh rủi ro tín dụng sau này.

Hy vọng nội dung trên đây đã giúp bạn đọc hiểu rõ về hiện tượng thiên nga đen trên thị trường cũng như trong chứng khoán, từ đó có được chiến lược đầu tư hiệu quả, đảm bảo an toàn tài sản và nâng cao lợi nhuận khoản đầu tư nhé!