Thị trường gấu là gì? Nên làm gì để vượt qua giai đoạn thị trường con gấu?

Thị trường con gấu là thuật ngữ phổ biến trong lĩnh vực đầu tư. Đây là giai đoạn giá cổ phiếu sụt giảm, nhà đầu tư cần xem xét lại chiến lược của mình và tìm kiếm các cổ phiếu có giá trị ổn định. Vậy thị trường gấu là gì? Nên làm gì khi thị trường bước vào giai đoạn gấu? Dưới đây là một số kinh nghiệm và thông tin quan trọng dành cho bạn. 

Thị trường gấu là gì? 

Thị trường gấu hay có cách gọi khác là Bear Market. Đây là thuật ngữ các nhà đầu tư hay gọi để chỉ giai đoạn lúc thị trường chứng khoán đi xuống, giá cổ phiếu liên tục sụt giảm. Trong giai đoạn thị trường gấu, giá cổ phiếu giảm sút khiến tâm lý các nhà đầu tư trở nên bi quan và tiêu cực. 

Thông thường, trong giai đoạn thị trường con gấu, thị trường chứng khoán sẽ giảm từ 20% trở lên, so với mức đỉnh ở thời điểm trước đó và có xu hướng kéo dài trong vòng vài tháng, thậm chí là 1 năm. Chẳng hạn như thời điểm tháng 10/2022, VN-Index đã giảm tới 28% so với thời điểm đầu năm, đây là tháng giảm điểm thứ 5 liên tiếp của chỉ số đại diện sàn HOSE. Lúc này, thị trường đang trong giai đoạn gấu.

Nguyên nhân nào dẫn đến thị trường gấu?

Tên gọi thị trường con gấu xuất phát từ việc so sánh, ví von với cách tấn công, kết liễu con mồi của loài gấu: từ trên xuống dưới.

Một thị trường kinh tế suy yếu, chậm tăng trưởng, đại dịch, chiến tranh là nguyên nhân dẫn tới thị trường gấu. Lúc này, kỳ vọng vào tương lai doanh nghiệp của nhà đầu tư sụt giảm, dẫn tới giá cổ phiếu sụt giảm theo và tạo ra thị trường con gấu. 

Khi thị trường này xuất hiện sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập, việc làm, lợi nhuận và năng suất sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.

Đặc điểm khi xảy ra thị trường gấu

Cung và cầu chứng khoán

Khi diễn ra thị trường gấu, cầu chứng khoán sẽ thấp hơn rất nhiều so với cung. Các nhà đầu tư phần lớn sẽ muốn bán cổ phiếu hơn là mua vào. Với sự chênh lệch đáng kể giữa cầu và cung, giá cổ phiếu sẽ giảm sút nghiêm trọng.

Tâm lý nhà đầu tư

Trong giai đoạn này, tâm lý của các nhà đầu tư rất tiêu cực. Hầu hết mọi người đều muốn bán tháo cổ phiếu để thoát ra khỏi thị trường càng nhanh càng tốt, tránh những thiệt hại về tài chính. Giai đoạn thị trường có dấu hiệu đi xuống cùng tâm lý bi quan từ nhà đầu tư khiến cho giá cổ phiếu càng tuột dốc mạnh hơn.

Biến động trong hoạt động kinh tế

Một điều chắc chắn sẽ xảy ra là các doanh nghiệp sẽ không thể thu về lợi nhuận cao khi thị trường con gấu vẫn còn diễn ra. Doanh thu giảm sút, hiệu quả hoạt động kinh doanh không tốt khiến cho kỳ vọng của nhà đầu tư thấp hơn, giá cổ phiếu tiếp tục giảm sút.

Các giai đoạn diễn ra thị trường gấu

Thị trường con gấu có thể được chia thành 4 giai đoạn chính:

• Giai đoạn đầu tiên: Giai đoạn này bắt đầu khi giá cổ phiếu vẫn đang cao và ổn định, thậm chí là đang ở mức cao hơn so với kỳ vọng, tâm lý nhà đầu tư đang cực kỳ hưng phấn. Tuy nhiên, khi cuối giai đoạn này đến, tâm lý của các nhà đầu tư bắt đầu trở nên bất an, một số người bắt đầu rút khỏi thị trường để bảo toàn lợi nhuận. Thị trường bắt đầu chuyển sang giai đoạn tiếp theo.
• Giai đoạn thứ hai: Đây là giai đoạn mà các chỉ số kinh tế trở nên kém khả quan, giá cổ phiếu bắt đầu giảm mạnh và các nhà đầu tư bắt đầu sợ hãi. Giai đoạn này còn được gọi là “tâm lý hoảng loạn”.
• Giai đoạn thứ ba: Được gọi là “đáy” của thị trường con gấu, khi giá cổ phiếu ở mức thấp nhất và tâm lý của các nhà đầu tư rất tiêu cực. Giai đoạn này thường kéo dài khoảng 3-6 tháng. Lúc này, các nhà đầu cơ sẽ bắt đầu quay lại tham gia vào thị trường chứng khoán dẫn đến việc giá cổ phiếu lẫn khối lượng giao dịch có xu hướng tăng nhẹ.
• Giai đoạn cuối cùng: Thị trường bắt đầu phục hồi và giá cổ phiếu tăng trở lại. Từ lúc này bắt đầu có dấu hiệu chuyển dần sang thị trường bò. Tuy nhiên, tâm lý của các nhà đầu tư vẫn còn rất tiêu cực và thị trường cần một khoảng thời gian dài để phục hồi hoàn toàn. 

Thị trường gấu kéo dài bao lâu?

Trung bình thời gian diễn ra của thị trường gấu là khoảng 10 tháng. Tuy nhiên, thị trường gấu cũng có thể kéo dài hơn, ví dụ như khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, kéo dài khoảng 17 tháng.

Nên làm gì để vượt qua giai đoạn thị trường gấu?

Chọn lọc cổ phiếu giá trị

Trong thời điểm diễn ra thị trường con gấu, nhà đầu tư nên tìm kiếm cơ hội lâu dài thông qua các cổ phiếu có giá trị an toàn. Để đạt được mục tiêu đó, bạn nên chọn các cổ phiếu của các công ty có hoạt động kinh doanh minh bạch và ổn định so với cùng kỳ năm trước. 

Tuy nhiên, việc lựa chọn cổ phiếu phù hợp phải được dựa trên nhiều yếu tố khác nhau. Bạn cần lưu ý tới cả việc đánh giá tình hình kinh doanh của doanh nghiệp và xu hướng của thị trường chứng khoán.

Hạ tỷ lệ đòn bẩy

Đòn bẩy là một công cụ cho phép nhà đầu tư tăng cường khả năng kiếm lời, tuy nhiên, nó cũng có thể làm tăng rủi ro. Khi thị trường con gấu diễn ra, giá chứng khoán giảm mạnh, dẫn đến rủi ro cao hơn cho nhà đầu tư. 

Nhà đầu tư nên nâng cao tỷ lệ giữ tiền mặt để bảo vệ số vốn của mình trong giai đoạn thị trường giảm sút. Việc giảm tỷ lệ đòn bẩy lúc này cũng là một biện pháp hữu hiệu giúp giảm thiểu rủi ro và tránh thua lỗ, hạn chế việc bị call margin.

Tỷ lệ đòn bẩy càng thấp, thì rủi ro của nhà đầu tư càng giảm, tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc khả năng kiếm lời của nhà đầu tư cũng sẽ giảm. Khi thị trường bước vào giai đoạn 4 (giai đoạn cuối cùng), các loại cổ phiếu sẽ bắt đầu hình thành giá trở lại, lúc này, người chơi có thể cân nhắc việc tăng đòn bẩy trở lại.  

Cân bằng lại danh mục đầu tư

Khi thị trường đi xuống, nhiều nhà đầu tư sẽ bán đi các cổ phiếu của mình để giảm thiểu rủi ro và bảo vệ vốn đầu tư. Điều này có thể gây ra sự mất cân bằng trong danh mục của bạn và làm tăng rủi ro hơn nữa. 

Một nguyên tắc cực kỳ quan trọng khi xảy ra thị trường gấu đó là “không bao giờ được bỏ tất cả trứng vào chung một giỏ”. Vậy nên, bạn cần cân bằng lại danh mục đầu tư, trải rộng và phân bổ dòng tiền sang các loại tài sản khác nhau để giảm thiểu tổn thất.

Kiểm soát cảm xúc

Trong giai đoạn thị trường con gấu, việc kiểm soát cảm xúc là rất cần thiết cho các nhà đầu tư. Việc không kiểm soát được cảm xúc có thể dẫn đến quyết định đầu tư sai lầm và tổn thất tài chính. 

Theo các chuyên gia, những cảm xúc như sợ hãi và tham lam là hai yếu tố chính có thể dẫn đến các quyết định đầu tư sai lầm. Bên cạnh đó, tâm lý lo sợ, phấn khích quá mức cũng là những nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư mất kiểm soát và đưa ra quyết định đầu tư thiếu cân nhắc. 

Vì vậy, việc kiểm soát cảm xúc khi đầu tư trong thị trường con gấu là rất quan trọng để giúp các nhà đầu tư đưa ra các quyết định hợp lý và tránh những sai lầm khi đầu tư.

Theo kinh nghiệm của William O’Neil – doanh nhân và nhà môi giới chứng khoán nổi tiếng, để giảm thiểu sự ảnh hưởng của cảm xúc, nhà đầu tư nên thiết lập các quy tắc giao dịch dựa trên việc nghiên cứu thị trường trong quá khứ, chứ không dựa trên cảm xúc hoặc định kiến cá nhân. Bằng cách hiểu rõ hơn về diễn biến thị trường trong quá khứ, nhà đầu tư sẽ dễ dàng hơn trong việc nhận ra cơ hội đầu tư trong tương lai.

Lập kế hoạch đầu tư dài hạn

Kế hoạch đầu tư trong dài hạn là một yếu tố quan trọng, đặc biệt trong những thời điểm thị trường con gấu. Việc lên kế hoạch rõ ràng và nhất quán giúp nhà đầu tư tập trung vào một số cổ phiếu/trái phiếu. Từ đó nắm giữ chúng trong thời gian dài và nâng cao cơ hội sinh lời.

Để đạt được thành công trong đầu tư, người chơi cần xây dựng một kế hoạch đầu tư rõ ràng, mang tính chất lâu dài, nhất quán và xuyên suốt. Hình thức đầu tư dài hạn, thường kéo dài từ 3 đến 10 năm hoặc thậm chí là cả đời. Bạn sẽ tập trung vào việc mua và nắm giữ một vài cổ phiếu/trái phiếu lâu dài để tận dụng lợi nhuận từ các khoản đầu tư này.

Tuy nhiên, nếu cổ phiếu nắm giữ có xu hướng rớt giá mạnh và không có khả năng phục hồi, hoặc bị đình chỉ giao dịch thì nhà đầu tư mới nên chuyển hướng. Việc xây dựng và phát triển các danh mục đầu tư ổn định sẽ giúp bạn có một nguồn vốn sẵn có, lâu dài, đảm bảo an toàn và giảm thiểu những rủi ro.

Lựa chọn cổ phiếu phòng thủ

Cổ phiếu phòng thủ là cổ phiếu của các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng chủ lực cho người tiêu dùng, chăm sóc sức khỏe hay các công ty có chiến lược kinh doanh vững chắc. Đây là loại cổ phiếu có nhiều khả năng tăng trưởng ổn định trong thời kỳ thị trường suy thoái. Vì thế, nhà đầu tư nên cân nhắc đưa các mã cổ phiếu này vào danh mục của mình.

Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng chiến lược “săn cổ tức” để đầu tư vào các công ty trả cổ tức bằng tiền mặt. Đây một trong hai nguồn lợi tức chính khi người chơi tham gia vào thị trường, mang lại nguồn thu nhập ổn định và giúp hưởng lợi nhuận kép nếu lãi suất giảm mạnh.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư có thể xem xét tham gia vào các quỹ mở hạn chế rủi ro trong giai đoạn thị trường khó khăn. Các quỹ này có thể quản lý chuyên nghiệp, có danh mục rõ ràng, giúp bạn tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.

Hy vọng qua bài viết trên đây, bạn đã hiểu rõ thị trường con gấu là gì và những việc cần làm khi thị trường bước vào giai đoạn gấu. Thị trường gấu là giai đoạn biến động, thị trường có nhiều yếu tố tiêu cực, tuy nhiên cũng là cơ hội nếu nhà đầu tư biết nắm bắt, xây dựng danh mục phù hợp. Vì thế, hãy cân nhắc thật kỹ, lựa chọn các mã cổ phiếu tiềm năng, đa dạng danh mục để bảo vệ khoản đầu tư của mình nhé.