Giải mã rủi ro lãi suất thấp – 3 điều nhà đầu tư cần biết

Rủi ro lãi suất thấp đang trở thành mối lo ngại trong bối cảnh thị trường tài chính đầy biến động. Mặc dù tạo điều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhưng nếu không được kiểm soát chặt chẽ, việc lãi suất thấp có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường. Vậy làm thế nào để nhận diện và hạn chế những rủi ro xuất hiện trong bối cảnh lãi suất thấp? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

1. Rủi ro lạm phát tăng cao

1.1 Nguyên nhân và tình hình chung

Rủi ro lãi suất thấp có thể làm gia tăng lạm phát nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Khi lãi suất giảm, chi phí vay vốn rẻ hơn, thúc đẩy doanh nghiệp mở rộng đầu tư và người dân gia tăng chi tiêu. Điều này khiến lượng tiền lưu thông tăng nhanh, trong khi nguồn cung hàng hóa và dịch vụ không theo kịp, dẫn đến giá cả leo thang.

Bên cạnh đó, lạm phát còn bị ảnh hưởng bởi chi phí sản xuất gia tăng và gián đoạn chuỗi cung ứng. Sau đại dịch COVID-19, giá hàng hóa toàn cầu tăng mạnh do đứt gãy chuỗi cung ứng và chính sách tiền tệ nới lỏng, khiến lạm phát tại nhiều quốc gia đạt mức cao nhất trong hàng thập kỷ.

Theo IMF, lạm phát toàn cầu giảm từ 6,7% năm 2023 xuống 5,8% năm 2024 và dự kiến còn 4,3% năm 2025. Tuy nhiên, áp lực lạm phát vẫn lớn do biến động giá năng lượng và thực phẩm.

Tại Việt Nam, chỉ số CPI năm 2024 tăng 3,63% so với năm 2023, cho thấy lạm phát đang được kiểm soát nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro do chi phí sản xuất leo thang. Dự báo năm 2025, lạm phát có thể dao động trong khoảng 3,5% – 4,5%, tùy thuộc vào tình hình kinh tế thế giới và chính sách điều hành trong nước.

1.2 Tác động đến nhà đầu tư

Lạm phát gia tăng có thể ảnh hưởng đáng kể đến giá trị tài sản và lợi nhuận thực tế của nhà đầu tư. Một số rủi ro chính bao gồm:

• Suy giảm lợi nhuận thực tế: Nếu lạm phát cao hơn lãi suất đầu tư, lợi nhuận thực tế sẽ bị âm, khiến giá trị khoản đầu tư giảm theo thời gian. Ví dụ, nếu một nhà đầu tư gửi tiết kiệm với lãi suất 6%/năm nhưng lạm phát đạt 7%, giá trị thực của khoản tiền sẽ bị bào mòn.
• Giá trị tài sản bị ảnh hưởng: Lạm phát khiến giá trị thực của tiền mặt và tài sản cố định suy giảm. Chẳng hạn, giá vàng tại Việt Nam đã tăng từ 50 triệu đồng/lượng lên 70 triệu đồng/lượng trong năm 2024, nhưng nếu sức mua của đồng tiền giảm mạnh, lợi nhuận thực tế của nhà đầu tư cũng không tăng tương ứng.

1.3 Biện pháp phòng tránh

Trước những tác động của rủi ro lãi suất thấp và nguy cơ lạm phát, nhà đầu tư có thể chủ động bảo vệ tài sản bằng các chiến lược sau:

• Đầu tư vào tài sản chống lạm phát: Bất động sản, vàng hoặc cổ phiếu của các doanh nghiệp có khả năng điều chỉnh giá theo lạm phát là những lựa chọn phù hợp.
• Hạn chế tích trữ tiền mặt: Trong bối cảnh lạm phát cao, giữ quá nhiều tiền mặt có thể làm giảm giá trị tài sản theo thời gian.
• Tìm kiếm lợi suất thực dương: Ưu tiên các khoản đầu tư có lãi suất cao hơn mức lạm phát để bảo toàn giá trị vốn và gia tăng lợi nhuận.

2. Rủi ro bong bóng tài sản

2.1 Nguyên nhân và tình hình chung

Rủi ro lãi suất thấp thường khiến tiền gửi ngân hàng kém hấp dẫn, thúc đẩy nhà đầu tư chuyển vốn sang các kênh như chứng khoán, bất động sản hoặc tiền điện tử để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn. Khi dòng tiền đầu cơ đổ vào thị trường quá nhanh, giá trị tài sản có thể bị đẩy lên mức cao bất thường, vượt xa giá trị thực, dẫn đến nguy cơ bong bóng tài sản.

Năm 2024, giá nhà tại Anh tiếp tục leo thang, đạt mức trung bình 298.083 bảng Anh vào tháng 12, tăng 4,8% so với năm trước. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định đà tăng này có thể chậm lại vào năm 2025 khi rủi ro lãi suất thấp tác động đến lãi suất vay thế chấp.

Tại Việt Nam, bất động sản cũng ghi nhận xu hướng tăng giá, đặc biệt ở phân khúc nhà ở và chung cư trung cấp, với mức tăng dự kiến từ 20–30% trong năm 2025. Điều này cho thấy, dù lãi suất thấp tạo điều kiện cho đầu tư bất động sản phát triển, nhưng nếu không kiểm soát chặt chẽ, thị trường có thể rơi vào tình trạng bong bóng.

2.2 Tác động đến nhà đầu tư

Bong bóng tài sản có thể gây tổn thất nghiêm trọng khi thị trường bước vào giai đoạn suy thoái. Một số rủi ro điển hình bao gồm:

• Mua tài sản khi giá bị đẩy lên quá cao: Nhà đầu tư tham gia thị trường ở thời điểm giá tài sản đã tăng mạnh có thể chịu lỗ nặng nếu bong bóng vỡ, khiến giá trị tài sản sụt giảm 30–50% trong thời gian ngắn.
• Thanh khoản kém khi thị trường suy giảm: Khi bong bóng vỡ, lượng người mua sụt giảm đáng kể, khiến nhà đầu tư gặp khó khăn trong việc bán tài sản để thu hồi vốn hoặc giảm lỗ.
• Áp lực tài chính do sử dụng đòn bẩy: Việc vay tiền để đầu tư vào tài sản đang tăng giá có thể trở thành gánh nặng lớn nếu thị trường giảm mạnh, dẫn đến khoản nợ vượt quá giá trị tài sản.

2.3 Biện pháp phòng tránh

Rủi ro lãi suất thấp có thể khiến bong bóng tài sản hình thành và vỡ bất ngờ, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư. Để giảm thiểu rủi ro, cần áp dụng các biện pháp sau nhằm đảm bảo danh mục đầu tư an toàn và bền vững:

• Hạn chế mua tài sản khi giá tăng quá nhanh: Cần thận trọng khi thị trường có xu hướng tăng mạnh trong thời gian ngắn mà không có các yếu tố cơ bản hỗ trợ.
• Đánh giá kỹ giá trị thực của tài sản: Xác định giá trị nội tại trước khi đầu tư, tránh đầu cơ theo tâm lý đám đông.
• Kiểm soát rủi ro từ đòn bẩy tài chính: Không nên vay vốn quá mức để đầu tư vào các tài sản có độ biến động cao như bất động sản hoặc chứng khoán.

3. Rủi ro lãi suất thấp khi đầu tư vào tài sản mạo hiểm

3.1 Nguyên nhân và tình hình chung

Khi lãi suất giảm, các kênh đầu tư an toàn như tiết kiệm ngân hàng hoặc trái phiếu trở nên kém hấp dẫn. Điều này thúc đẩy nhiều nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận cao hơn bằng cách chuyển sang các tài sản rủi ro như tiền điện tử, cổ phiếu giá rẻ hoặc các công ty khởi nghiệp chưa được kiểm chứng. Tuy nhiên, những lựa chọn này thường thiếu minh bạch, dễ bị thao túng và có nguy cơ thất bại cao.​

Một ví dụ điển hình là sự sụp đổ của hệ sinh thái Terra vào năm 2022. Đồng tiền điện tử Luna, từng đạt đỉnh gần 120 USD, đã mất gần như toàn bộ giá trị chỉ trong vài ngày, gây thiệt hại khoảng 40 tỷ USD cho nhà đầu tư.  Tương tự, công ty công nghệ tài chính Wirecard của Đức, từng được định giá 24 tỷ euro, đã phá sản vào năm 2020 sau khi bị phát hiện gian lận tài chính, khiến cổ phiếu mất 99% giá trị.

3.2 Tác động đến nhà đầu tư

Việc chạy theo các tài sản có tính đầu cơ cao có thể mang lại lợi nhuận nhanh chóng, nhưng đi kèm với đó là những nguy cơ lớn:

• Mất trắng số vốn đầu tư: Những tài sản không có giá trị nội tại rõ ràng hoặc bị thao túng có thể bốc hơi hoàn toàn khi bong bóng vỡ, khiến nhà đầu tư không kịp trở tay.
• Khó thoát khỏi khoản đầu tư: Một số loại tài sản như bất động sản nghỉ dưỡng hay cổ phiếu penny có tính thanh khoản thấp, nhà đầu tư có thể bị mắc kẹt mà không thể bán ra khi thị trường giảm mạnh.
• Nguy cơ vướng vào rủi ro pháp lý: Các kênh đầu tư như tiền điện tử hay P2P Lending vẫn chưa được quản lý chặt chẽ tại nhiều quốc gia, nhà đầu tư có thể đối mặt với các tranh chấp pháp lý hoặc rủi ro từ các hành vi gian lận.

3.3 Biện pháp phòng tránh

Thay vì lao vào những khoản đầu tư có rủi ro cao mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, nhà đầu tư có thể cân nhắc một số chiến lược sau để bảo vệ nguồn vốn của mình:

• Ưu tiên các tài sản có sự minh bạch cao: Lựa chọn các kênh đầu tư có báo cáo tài chính rõ ràng, được giám sát bởi cơ quan quản lý uy tín.
• Không dồn toàn bộ vốn vào một kênh rủi ro: Đa dạng hóa danh mục đầu tư để giảm thiểu tổn thất khi thị trường biến động.
• Tự nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư: Không chạy theo tâm lý đám đông, cần đánh giá tiềm năng tăng trưởng và mức độ rủi ro của tài sản trước khi quyết định xuống tiền.

Mặc dù rủi ro lãi suất thấp có thể tạo ra cơ hội đầu tư hấp dẫn, nhưng nó cũng kéo theo nhiều hệ lụy như lạm phát gia tăng, bong bóng tài sản và đầu tư vào các kênh rủi ro cao. Để tránh những tổn thất không đáng có, nhà đầu tư cần thận trọng, không chạy theo tâm lý đám đông và luôn có chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả. Việc hiểu rõ thị trường, đánh giá kỹ lưỡng cơ hội và đa dạng hóa danh mục đầu tư sẽ giúp nhà đầu tư tận dụng lợi thế của lãi suất thấp mà vẫn đảm bảo an toàn tài chính.