Phân tích tác động của việc Mỹ áp thuế 46% với Việt Nam: Các nhóm ngành bị ảnh hưởng

Vào ngày 2/4/2025 (giờ Mỹ), chính quyền Tổng thống Donald Trump đã công bố quyết định Mỹ áp thuế 46% với Việt Nam, nhằm đáp trả cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ và duy trì thặng dư thương mại lớn với Mỹ (ước tính 90 tỷ USD trong năm 2024). Với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt 123,8 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 32,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, chính sách này tạo ra những tác động đáng kể đến các ngành kinh tế chủ lực và thị trường chứng khoán nội địa.

Bài viết dưới đây phân tích chi tiết ảnh hưởng của mức thuế này đến các ngành xuất khẩu tiêu biểu, đồng thời làm rõ tác động đến thị trường chứng khoán Việt Nam, dựa trên dữ liệu cập nhật đến ngày 7/4/2025.

1. Tổng quan về việc Mỹ áp thuế thuế 46% với hàng hoá Việt Nam

Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, và việc áp thuế 46% không chỉ nhằm giảm thặng dư thương mại mà còn bảo vệ sản xuất nội địa Mỹ trước sự cạnh tranh từ hàng hóa giá rẻ. Chính sách này xuất phát từ căng thẳng thương mại kéo dài, khi Việt Nam bị liệt vào danh sách các quốc gia thao túng tiền tệ vào cuối năm 2024.

• Phạm vi áp dụng: Thuế 46% được áp dụng cho hầu hết các mặt hàng xuất khẩu sang Mỹ, từ dệt may, thủy sản, gỗ, điện tử, giày dép đến nông sản và cao su. Riêng ngành thép chịu thuế riêng theo các quy định khác.
• Mục tiêu: Giảm nhập khẩu từ Việt Nam, buộc Việt Nam cân bằng cán cân thương mại thông qua tăng nhập khẩu từ Mỹ hoặc giảm xuất khẩu.

Chính sách này đặt ra thách thức lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các ngành phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ.

2. Tác động của việc Mỹ áp thuế đến các ngành xuất khẩu chủ lực

2.1. Ngành dệt may: Áp lực lớn từ giá thành tăng cao

Ngành dệt may là một trong những trụ cột xuất khẩu của Việt Nam, với kim ngạch sang Mỹ đạt 16,15 tỷ USD trong năm 2024, chiếm hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Tuy nhiên, mức thuế 46% làm tăng giá thành sản phẩm, khiến hàng dệt may Việt Nam khó cạnh tranh với các đối thủ quốc tế.

• So sánh thuế suất: Việt Nam (46%) cao hơn đáng kể so với Trung Quốc (34%), Ấn Độ (26%), và Thái Lan (36%).
• Hậu quả cụ thể: Các nhà nhập khẩu lớn như Walmart hay Target có thể giảm đơn hàng từ Việt Nam, chuyển sang các nước có chi phí thấp hơn. Các doanh nghiệp như Công ty Cổ phần May Sông Hồng (MSH, 80% doanh thu từ Mỹ), Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG (TNG, 46%), và Công ty Cổ phần Dệt May Thành Công (TCM, 25%) đối mặt với nguy cơ giảm doanh thu nghiêm trọng.
• Tác động lâu dài: Nếu không tìm được thị trường thay thế như EU (qua EVFTA) hay Nhật Bản (CPTPP), ngành dệt may có thể phải thu hẹp sản xuất, ảnh hưởng đến hàng chục nghìn lao động.

2.2. Ngành thủy sản: Nguy cơ mất thị trường tiêu thụ lớn

Thủy sản là ngành xuất khẩu quan trọng, với giá trị xuất khẩu sang Mỹ đạt 691 triệu USD (tôm) và 345 triệu USD (cá tra) trong năm 2024. Thuế 46% khiến giá sản phẩm thủy sản Việt Nam tăng cao, mất lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia khác.

• Đối thủ cạnh tranh: Ecuador, Ấn Độ (thuế 26%), và Indonesia (thuế 32%) có thể thay thế Việt Nam trong phân khúc tôm và cá tra tại Mỹ.
• Doanh nghiệp chịu ảnh hưởng: Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn (VHC) và Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú (MPC), với khoảng 50% doanh thu từ Mỹ, sẽ gặp khó khăn lớn về doanh số và lợi nhuận.
• Giải pháp tiềm năng: Đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường khác như EU hoặc Nhật Bản, nhưng cần thời gian và đầu tư để xây dựng kênh phân phối mới.

2.3. Ngành gỗ: Thách thức từ thị trường chủ lực

Ngành gỗ xuất khẩu sang Mỹ đạt 8,8 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 55,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Với mức thuế 46%, giá sản phẩm gỗ Việt Nam tăng cao, mất lợi thế so với các nước khác.

• So sánh cạnh tranh: Canada (thuế 10%), Indonesia (thuế 32%), và Malaysia có chi phí thấp hơn, đe dọa thị phần của Việt Nam tại Mỹ – thị trường lớn nhất của ngành gỗ.
• Doanh nghiệp chịu tác động: Công ty Cổ phần Savimex (SAV), với 50% doanh thu từ Mỹ, có thể đối mặt với giảm đơn hàng và doanh thu.
• Hiệu ứng dây chuyền: Các ngành phụ trợ như logistics và bao bì cũng bị ảnh hưởng do hoạt động xuất khẩu giảm.

2.4. Ngành điện tử: Ảnh hưởng gián tiếp đến chuỗi cung ứng

Ngành điện tử và linh kiện xuất khẩu sang Mỹ đạt 23,2 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 32-42% tổng kim ngạch xuất khẩu của nhóm này. Phần lớn doanh nghiệp trong ngành là các công ty FDI như Intel, HP, và Dell, có khả năng linh hoạt chuyển sản xuất sang các nước khác.

• Tác động trực tiếp: Các công ty FDI có thể giảm sản lượng tại Việt Nam, chuyển sang Ấn Độ hoặc Indonesia để tránh thuế cao.
• Tác động gián tiếp: Ngành bất động sản khu công nghiệp (ví dụ: Công ty Cổ phần Khu Công nghiệp Nam Tân Uyên – NTC) và logistics (Công ty Cổ phần Gemadept – GMD) chịu ảnh hưởng do giảm hoạt động sản xuất và vận chuyển.
• Khả năng phục hồi: Doanh nghiệp nội địa ít tham gia trực tiếp vào ngành này, nên tác động chủ yếu tập trung vào chuỗi cung ứng phụ trợ.

2.5. Ngành giày dép: Rủi ro từ chuyển dịch đơn hàng

Ngành giày dép xuất khẩu sang Mỹ đạt 8,3 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 36,2% tổng kim ngạch ngành. Thuế 46% khiến giá sản phẩm tăng, giảm sức cạnh tranh so với Trung Quốc, Ấn Độ, và Indonesia.

• Khả năng xảy ra: Các thương hiệu lớn như Nike, UGG, và VF Corporation có thể chuyển đơn hàng sang các nước có thuế thấp hơn như Indonesia hoặc Campuchia.
• Doanh nghiệp chịu ảnh hưởng: Các công ty gia công cho Nike và VF Corporation sẽ gặp khó khăn nếu không điều chỉnh chiến lược sản xuất hoặc tìm thị trường mới.

2.6. Ngành thép: Tác động kép từ thuế chồng thuế

Ngành thép không chịu thuế 46% chung mà chịu thuế riêng theo Mục 232 (25%) và thuế chống bán phá giá (25-45%), tổng thuế suất có thể lên tới 70-90%. Kim ngạch xuất khẩu thép sang Mỹ đạt 1,2 tỷ USD trong năm 2024, chiếm 12% tổng kim ngạch ngành.

• Tình hình cạnh tranh: So với Hàn Quốc (thuế 10%), Nhật Bản (15%), và Đài Loan (20%), thép Việt Nam gần như không còn khả năng cạnh tranh tại Mỹ.
• Doanh nghiệp chịu ảnh hưởng: Công ty Cổ phần Tập đoàn Hòa Phát (HPG, 15% doanh thu từ Mỹ), Công ty Cổ phần Thép Nam Kim (NKG), và Hoa Sen Group (HSG) đối mặt với nguy cơ giảm mạnh doanh thu.
• Hiệu ứng dây chuyền: Ngành phụ trợ như khai thác quặng sắt, logistics, và bao bì cũng bị ảnh hưởng do giảm sản xuất.

2.7. Các ngành khác: Ảnh hưởng đa dạng

Ngoài các ngành chính, một số ngành xuất khẩu khác cũng chịu tác động từ thuế 46%, với mức độ khác nhau:

• Nông sản: Cà phê (1,2 tỷ USD), hạt điều (800 triệu USD), và hồ tiêu (300 triệu USD) mất lợi thế so với Brazil, Ấn Độ, và Indonesia.
• Cao su: Xuất khẩu 500 triệu USD sang Mỹ (15% tổng kim ngạch), cạnh tranh với Thái Lan và Malaysia.
• Giấy: Kim ngạch 400 triệu USD sang Mỹ, chịu áp lực từ thuế cao nhưng có thể bù đắp bằng thị trường nội địa.

3. Ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán Việt Nam phản ánh rõ rệt tác động của chính sách thuế 46%, với biến động mạnh trong ngắn hạn và triển vọng phân hóa trong dài hạn.

3.1. Phản ứng ngắn hạn: Sụt giảm mạnh

Ngay sau thông báo áp thuế vào ngày 3/4/2025 (giờ Việt Nam), VN-Index giảm mạnh 79-82 điểm trong phiên sáng, xuống mức 1.235 điểm, phản ánh tâm lý hoảng loạn của nhà đầu tư.

• Cổ phiếu chịu ảnh hưởng: Các mã xuất khẩu như MSH, VHC, TNG, SAV, MPC (dệt may, thủy sản, gỗ), HPG, NKG, HSG (thép) giảm sàn với dư bán lớn. Ngành logistics (GMD) và bất động sản khu công nghiệp (NTC) cũng bị kéo xuống.
• Nguyên nhân: Lo ngại về giảm doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

3.2. Tác động trung và dài hạn: Phân hóa giữa các nhóm ngành

Tác động đến thị trường chứng khoán không đồng đều giữa các ngành, với sự phân hóa rõ rệt trong trung và dài hạn.

• Ngành chịu áp lực lớn: Cổ phiếu dệt may (MSH, TNG), thủy sản (VHC, MPC), gỗ (SAV), và thép (HPG, HSG) có thể mất 15-30% giá trị nếu doanh thu giảm kéo dài.
• Ngành ít ảnh hưởng: Các ngành nội địa như cao su (Công ty Cổ phần Cao su Phước Hòa – PHR), giấy (Công ty Cổ phần Giấy Rạng Đông), hoặc tiêu dùng (Vinamilk – VNM) ít biến động hơn, thậm chí có thể hưởng lợi từ dòng tiền chuyển dịch.
• Cơ hội phục hồi: Nếu Việt Nam đàm phán thành công để giảm thuế hoặc đa dạng hóa thị trường qua các hiệp định như EVFTA và CPTPP, VN-Index có thể phục hồi lên mức 1.300-1.350 điểm trong quý III/2025.

3.3. Rủi ro hệ thống: Tỷ giá và dòng vốn FDI

Chính sách thuế 46% có thể làm tăng áp lực nhập khẩu từ Mỹ để cân bằng thương mại, đẩy tỷ giá USD/VND tăng 2-3% trong năm 2025. Đồng thời, giảm dòng vốn FDI vào các ngành xuất khẩu sẽ ảnh hưởng đến thanh khoản thị trường chứng khoán, đặc biệt là các cổ phiếu bất động sản khu công nghiệp.

4. Kết luận và định hướng

Việc Mỹ áp thuế 46% đối với hàng hóa Việt Nam tạo ra thách thức lớn cho các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, thủy sản, gỗ, điện tử, giày dép, thép, và các ngành nông sản, cao su, giấy. Ngành thép chịu tác động nặng nề nhất do thuế chồng thuế, trong khi các ngành khác vẫn có cơ hội phục hồi nếu đa dạng hóa thị trường. Thị trường chứng khoán Việt Nam phản ánh rõ tác động này qua sự sụt giảm mạnh của VN-Index trong ngắn hạn, nhưng triển vọng dài hạn phụ thuộc vào khả năng đàm phán và đối sách của Việt Nam.

Đối với doanh nghiệp, cần nhanh chóng tìm kiếm thị trường thay thế và tối ưu hóa chi phí sản xuất. Đối với nhà đầu tư, đây là thời điểm cần theo dõi sát sao diễn biến chính sách và phản ứng của doanh nghiệp. Phản ứng “thái quá” trong ngắn hạn có thể mở ra cơ hội mua vào cho những ai kỳ vọng vào sự phục hồi, đặc biệt nếu chính phủ Việt Nam đưa ra các giải pháp hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại.