GDP là gì? Các yếu tố nào ảnh hưởng tới chỉ số GDP?

GDP là một trong nhiều chỉ số kinh tế quan trọng của đất nước, được sử dụng phổ biến để đánh giá sức khỏe của nền kinh tế, xác định thu nhập và mức sống của người dân ở quốc gia đó. Vậy GDP là gì? Cách tính ra sao? Cùng tìm hiểu thông tin chi tiết về chỉ số GDP qua bài viết sau đây.

GDP là gì?

GDP là viết tắt của từ Gross Domestic Product, được hiểu là tổng sản phẩm nội địa hay tổng sản phẩm quốc nội. GDP được sử dụng để đo lường tổng giá trị thị trường của tất cả các hàng hóa, dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong phạm vi một lãnh thổ quốc gia, trong một khoảng thời gian cụ thể.

Đây là giá trị sau khi cộng rất nhiều loại sản phẩm thành một chỉ tiêu duy nhất thể hiện giá trị của hoạt động kinh tế, bằng việc sử dụng giá thị trường – mức giá mà người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cho các hàng hóa/dịch vụ. Khoảng thời gian mà GDP phản ánh giá trị sản xuất thường một năm hoặc một quý.

Khi tìm hiểu định nghĩa chỉ số GDP, cần lưu ý:

• GDP biểu thị đầy đủ mọi hàng hóa được sản xuất trong nền kinh tế và bán hợp pháp trên thị trường. Ngoại trừ những sản phẩm được sản xuất và bán trong nền kinh tế ngầm hoặc các loại hàng hoá bị cấm như dược phẩm bất hợp pháp. 
• Các hàng hóa, dịch vụ dùng tính trong GDP bao gồm những hàng hóa hữu hình – xe cộ, quần áo, thực phẩm,… và những dịch vụ vô hình – khám bệnh, cắt tóc, xông hơi,…
• GDP phải loại trừ giá trị của những hàng hóa trung gian cũng như được sản xuất trong quá khứ.
• GDP được xác định theo phạm vi lãnh thổ kinh tế, bao gồm các đơn vị hoạt động sản xuất – kinh doanh dưới hình thức một cá nhân, hộ gia đình thường trú, tổ chức,…

Phân loại GDP

Có 4 loại GDP phổ biến trên thị trường hiện nay: GDP thực tế, GDP danh nghĩa, GDP xanh và GDP bình quân đầu người.

GDP thực tế

GDP thực – Real Gross Domestic Product/Real GDP – là thước đo tổng sản phẩm quốc nội (trong nước) đã điều chỉnh lạm phát. GDP thực tế phản ánh giá trị của tất cả các hàng hóa và dịch vụ được sản xuất bởi một nền kinh tế trong một khoảng thời gian nhất định, thường là 1 năm, được điều chỉnh theo tác động của lạm phát. 

Thông thường dữ liệu GDP thực được các nhà kinh tế sử dụng để phân tích nền kinh tế vĩ mô cũng như lập kế hoạch cho ngân hàng trung ương. Ở nước ta, chỉ số này được Tổng cục Thống kê Việt Nam cung cấp. Công thức tính chỉ GDP thực tế là:

GDP thực = GDP danh nghĩa/Hệ số giảm phát GDP

Ví dụ: Trường hợp  giá của một nền kinh tế đã tăng 1% kể từ năm cơ sở ⇒ hệ số giảm phát là: 1 + 1%= 1,01

Nếu GDP danh nghĩa là $1.000.000, thì GDP thực tế sẽ được tính như sau:

GDP thực = $1.000.000/1,01 = $990.099

GDP danh nghĩa

GDP danh nghĩa – Nominal Gross Domestic Product – được hiểu là tổng sản phẩm quốc nội GDP tính theo giá thị trường hiện tại. GDP danh nghĩa phản ánh những thay đổi về giá do lạm phát cùng với tốc độ tăng giá của một nền kinh tế.

• Chỉ số GDP danh nghĩa sẽ định giá các hàng hóa, dịch vụ theo mức giá thị trường được bán và tính toán vào năm đó. Chính vì vậy, GDP danh nghĩa tăng trưởng từ năm này sang năm khác, đồng thời phản ánh sự tăng lên trong mức giá, nhưng nó trái ngược với sự tăng trưởng về lượng hàng hóa, dịch vụ được sản xuất.
• Trường hợp giá thị trường của hàng hóa/dịch vụ cùng tăng (lạm phát) hoặc cùng giảm (giảm phát) sẽ làm cho GDP danh nghĩa trở nên lớn hơn.
• Mức chênh lệch giá từ năm cơ sở đến năm hiện tại được gọi là chỉ số giảm phát GDP.

GDP xanh là gì?

Hiện tại, theo Viện Khoa học Thống Kê thuộc Tổng Cục thống kê vẫn chưa có một khái niệm chính thức về chỉ số GDP xanh. Tuy nhiên, theo nhận định của nhiều chuyên gia: GDP xanh – Green GDP – được hiểu là phần GDP còn lại sau khi đã khấu trừ đi một phần chi phí cần thiết cho mục đích phục hồi môi trường do hậu quả gây ra của quá trình tái sản xuất.

Cách tính:

GDP xanh  = GDP – Chi phí để phục hồi lại môi trường (mọi khoản chi phí nhằm mục đích tái tạo môi trường khi bước vào chu kỳ sản xuất).

GDP bình quân đầu người là gì?

GDP bình quân đầu người – GDP Per Capita – chỉ tiêu thống kê kinh tế thể hiện kết quả sản xuất kinh doanh được tính bình quân trên đầu người của một quốc gia trong một năm. Cách tính thu nhập bình quân đầu người của một quốc gia tại một thời điểm cụ thể như sau:

GDP bình quân đầu người = GDP/Tổng số dân của quốc gia 

* Lưu ý: GDP và số dân được xác định trong cùng một thời điểm.

Như vậy, chỉ số GDP bình quân đầu người càng cao cho thấy mức thu nhập cũng như đời sống của người dân ở quốc gia cao. Tuy nhiên, có nhiều đất nước mặt dù GDP bình quân đầu người cao nhưng chưa chắc đời sống của người dân đã cao tương ứng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến mức thu nhập bình quân đầu người

Có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến chỉ số thu nhập bình quân đầu người, các yếu tố này có sự thay đổi khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm, phạm vi lãnh thổ của quốc gia.

Dân số

Đây chính là nguồn cung cấp lao động cho xã hội để tạo ra của cải vật chất và tinh thần, đồng thời cũng là đối tượng tiêu thụ các sản phẩm, loại hình dịch vụ do chính con người tạo ra. Bởi vậy, dân số và chỉ số GDP có mối quan hệ tác động qua lại và không thể tách rời. Dân số chính là yếu tố quan trọng giúp bạn dễ dàng tính toán GDP bình quân đầu người của một quốc gia ở một thời điểm nhất định. 

FDI

FDI (Foreign Direct Investment) là chỉ số đầu tư trực tiếp nước ngoài theo hình thức đầu tư dài hạn của cá nhân hoặc tổ chức nước này vào nước khác bằng cách thiết lập nhà xưởng sản xuất, các cơ sở kinh doanh. 

Đây chính là nhân tố quan trọng trong quá trình sản xuất vì FDI sẽ bao gồm cả tiền bạc, vật chất, cơ sở hạ tầng, phương tiện sản xuất và các hoạt động xã hội liên quan. Từ đó suy ra FDI sẽ có những mặt tác động đến việc tính toán chỉ số GDP.

Lạm phát

Lạm phát được hiểu là sự tăng mức giá chung liên tục của hàng hóa và dịch vụ theo thời gian, đồng thời phản ánh sự mất giá trị của một loại tiền tệ nào đó.

Quá trình kinh tế của một quốc gia muốn tăng trưởng ở mức độ cao thì phải chấp nhận lạm phát ở mức độ chấp nhận được. Trường hợp lạm phát tăng cao quá mức cho phép sẽ gây ra sự ngộ nhận cho sự tăng trưởng GDP, điều này dẫn đến khủng hoảng kinh tế. Chính vì vậy, mỗi quốc gia luôn phải có các chính sách nhằm kiểm soát lạm phát hiệu quả.

Công thức tính GDP chi tiết

Có 3 phương pháp tính GDP chủ yếu trên thị trường hiện nay:

Phương pháp chi tiêu

Đây được xem là một trong nhiều phương pháp tính GDP chính xác nhất. Chỉ số GDP của một quốc gia sẽ được tính bằng tổng tất cả số tiền của những hộ gia đình trong quốc gia đó dùng để mua sắm và sử dụng dịch vụ. Công thức chi tiết:

GDP  = G+G+I+NX

Trong đó:

• C – chi tiêu của hộ gia đình: Bao gồm tất cả các chi tiêu cho mọi sản phẩm và dịch vụ của hộ gia đình.
• G – chi tiêu của chính phủ: Là tổng chi tiêu cho hoạt động giáo dục, y tế, an ninh, giao thông, dịch vụ, chính sách…
• I – tổng đầu tư: Là tiêu dùng của các nhà đầu tư, bao gồm những khoản chi tiêu của doanh nghiệp về trang thiết bị, máy móc, nhà xưởng…
• NX – cán cân thương mại: Được hiểu là xuất khẩu ròng của nền kinh tế. Giá trị NX bằng hiệu của giá trị xuất khẩu trừ cho giá trị nhập khẩu. 

Phương pháp chi phí

Theo cách tính này, GDP sẽ được xác định bằng cách tính tổng tiền lương, tiền lãi, lợi nhuận và tiền thuê sinh ra trong nền kinh tế nội địa. Công thức tính như sau: 

GDP = W + I + Pr + R + Ti + De

Trong đó:

• W – Wage: tiền lương
• I – Interest: tiền lãi
• Pr – Profit: lợi nhuận
• R – Rent: tiền thuê
• Ti – Indirect tax: Là khoản thuế gián thu (loại thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập và tài sản của người nộp thuế mà đánh một cách gián tiếp vào giá cả hàng hóa và dịch vụ)
• De – Depreciation: Chính là phần hao mòn (khấu hao) của tài sản cố định

Phương pháp sản xuất

Khi xét trong góc độ sản xuất, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) chính là tổng tất cả giá trị gia tăng của nền kinh tế một quốc gia trong một thời gian xác định. Do đó, phương pháp này còn được gọi là phương pháp tính theo giá trị gia tăng. Công thức tính:

GDP = Giá trị tăng thêm + Thuế nhập khẩu 

Hoặc có thể áp dụng công thức:

GDP = Giá trị sản xuất – Chi phí trung gian + Thuế nhập khẩu

Ý nghĩa của chỉ số GDP

Chỉ số GDP phản ánh rất nhiều nội dung có ý nghĩa quan trọng đối với cả một đất nước:

• GDP là thước đo để đánh giá tốc độ tăng trưởng kinh tế của một quốc gia, nó thể hiện sự biến động của sản phẩm/dịch vụ theo thời gian.
• Sự suy giảm chỉ số GDP sẽ tác động trực tiếp đến nền kinh tế và có thể dẫn đến các tình trạng kinh tế suy thoái, thất nghiệp, đồng tiền mất giá… Tất cả tác động trên ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp và đời sống của người dân.
• Chỉ số GDP bình quân đầu người phản ánh cụ thể mức thu nhập tương đối cũng như chất lượng sống của người dân ở mỗi quốc gia.

Mặc dù vậy, khi đánh giá, không nên phụ thuộc hoàn toàn vào chỉ số GDP vì một số hạn chế của bản thân chỉ số này:

• Chỉ số này không phản ánh đầy đủ các hoạt động sản xuất như tự cung, tự cấp, không kiểm soát được chất lượng của hàng hóa. Ví dụ: GDP sẽ không tính bao gồm giá trị tiêu dùng rau củ quả trong vườn nhà bạn, mà chỉ tính những loại rau củ quả nằm trong cửa hàng, siêu thị.
• Các hoạt động kinh tế phi chính thức như việc làm ngoài giấy tờ, hồ sơ, hoạt động trong thị trường chợ đen, công việc tình nguyện và sản xuất hộ gia đình sẽ không được tính bao gồm trong GDP.
• GDP không tính đến lợi nhuận kiếm được trong một quốc gia bởi các lợi nhuận từ công ty nước ngoài được gửi lại cho các nhà đầu tư nước ngoài. 
• Chỉ số này bỏ qua hoạt động giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp thông qua các hoạt động chi tiêu, giao dịch trung gian giữa các doanh nghiệp.
• Bởi GDP chỉ nhấn mạnh đến sản lượng vật chất và không xem xét đến thực trạng phát triển tổng thể của một quốc gia nên sự tăng trưởng GDP không thể đo lường chính xác sự phát triển của một quốc gia cũng như đời sống người dân.

So sánh GDP và CPI

GDP và CPI là 2 chỉ số thường xuyên được đem ra so sánh khi đánh giá một nền kinh tế. Thực chất bạn đang so sánh giữa chỉ số CPI và chỉ số giảm phát GDP (GDP Deflator) là chỉ số điều chỉnh GDP.

Vậy hai chỉ số này có điểm nào giống và khác nhau?

Thu nhập bình quân đầu người Việt Nam 2022 là bao nhiêu?

Việt Nam là một quốc gia đang phát triển có tốc độ tăng trưởng kinh tế thuộc top đầu những năm gần đây. Mặc dù chịu tác động trực tiếp từ đại dịch nhưng GDP thực tế vẫn có sự gia tăng đáng kể.

Tính hết quý 3, GDP Việt Nam tăng hơn 13.6% so với cùng kỳ năm 2021, bình quân 9 tháng đầu năm tăng 8.8% – mức cao nhất kể từ năm 2011 đến nay.

Tại kỳ họp Quốc hội khoá XV cừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thay mặt Chính Phủ, báo cáo kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của nước ta năm 2022. Trong đó, GDP bình quân đầu người là một trong những chỉ số vượt kế hoạch đề ra. Cụ thể, GDP bình quân đầu người của Việt Nam trong năm nay 2022 ước tính  đạt 4.975 USD, cao hơn mục tiêu đặt ra là 3.900 USD. 

Nghiên cứu thực hiện bởi nhà kinh tế học James Pomeroy thuộc tập đoàn tài chính đa quốc gia HSBC đánh giá tốc độ gia tăng thu nhập của người dân trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam:

• Quy mô dân số có thu nhập trên 20 UDS/ngày của Việt Nam đang đứng sau Thái Lan và Indonesia. Mức thu nhập 20UDS/ngày này cao gấp 3 lần thu nhập bình quân của người Việt theo thống kê năm 2021.
• Đến tháng 10 năm 2022, tổng dân số Việt Nam là hơn 99 triệu người, chính phủ đang đặt mục tiêu phấn đấu đạt 3.900 USD/năm và đến năm 2025 đạt khoảng 4.700 – 5.000 USD. 
• Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong tháng 8/2022 ước tính đạt 481 tỉ đồng, tăng 0,6% so với tháng trước đó, so với cùng kỳ 2021 thì tăng hơn 50,2%, đạt quy mô và tốc độ tăng cao hơn cùng kỳ các năm trước khi xảy ra dịch Covid-19.

Với tốc độ phục hồi nói trên, Bộ Kế hoạch – Đầu tư tự tin đưa ra 2 kịch bản tăng trưởng GDP của VN giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến 2050 với những dự báo khả quan. 

• Phương án 1: với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân của nền kinh tế tầm 6,34%/năm trong giai đoạn 2021 – 2030, GDP bình quân đầu người của nước ta đạt khoảng 7.000 USD vào năm 2030. 
• Phương án 2: với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt 7,05%/năm trong giai đoạn 2021 – 2030, GDP bình quân đầu người sẽ đạt 7.500 USD vào năm 2030.

Trên đây là các thông tin quan trọng về chỉ số GDP. Hy vọng những nội dung trên đã giúp bạn đọc hiểu rõ về GDP là gì, cách tính và ý nghĩa của chỉ số này. Tìm hiểu rõ về tốc độ tăng trưởng GDP sẽ giúp bạn biết chính xác thực trạng kinh tế của nước ta. Từ đó có được cái nhìn tổng quan hơn và đưa ra các quyết định đầu tư phù hợp nhất.