Trái phiếu Chính phủ được đánh giá là kênh đầu tư an toàn, phù hợp với những những người có khẩu vị rủi ro thấp. Vậy đầu tư trái phiếu Chính phủ thế nào? Cách tính lãi suất ra sao? Bài viết dưới đây của Chứng khoán Vina sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc này, để từ đó đưa ra quyết định về việc có nên đầu tư trái phiếu Chính phủ hay không.

Đầu tư vào trái phiếu Chính phủ có lợi ích gì?

Trái phiếu Chính phủ đem lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư và các tổ chức. Theo Điều 8 Nghị định 01/2011/NĐ-CP, chủ sở hữu trái phiếu được bảo đảm thanh toán đầy đủ, đúng hạn khi gốc và lãi trái phiếu đến hạn thanh toán. 

Trái phiếu cũng có thể sử dụng để chuyển nhượng, cho, tặng, thừa kế, chiết khấu hoặc cầm cố trong các mối quan hệ tín dụng hay quan hệ dân sự theo quy định của pháp luật. Điều này giúp tăng tính thanh khoản cho trái phiếu và giúp các nhà đầu tư dễ dàng chuyển đổi khoản đầu tư của mình thành tiền mặt khi cần thiết.

Nhìn chung, so với các loại đầu tư khác trên thị trường chứng khoán, trái phiếu Chính phủ vẫn được đánh giá là kênh đầu tư mang tính ổn định, phù hợp cho những nhà đầu tư mong muốn nhận được thu nhập cố định hàng năm từ tiền lãi và thậm chí có thể bán lại dễ dàng cho các nhà đầu tư khác. 

• Đối với các tổ chức: Trái phiếu Chính phủ là một công cụ an toàn để giảm thiểu rủi ro nếu nền kinh tế không ổn định, đa dạng hóa danh mục đầu tư và phân bổ dòng tiền. Đây cũng là một kênh đầu tư quan trọng với những tổ chức tài chính có nguồn tiền lớn, đòi hỏi tính an toàn trong đầu tư như các công ty bảo hiểm, Quỹ đầu tư an toàn và Quỹ hưu trí tự nguyện.

• Đối với nhà đầu tư cá nhân: Trái phiếu Chính phủ đem lại lợi ích về sự an toàn và lãi suất tốt hơn so với tiền gửi tiết kiệm tại các ngân hàng thương mại. Trong trường hợp lãi suất ngân hàng có xu hướng giảm và cơ chế ngân hàng có thể bị phá sản, trái phiếu Chính phủ càng trở nên hấp dẫn đối với nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt là ở các nước phát triển.

Đầu tư trái phiếu Chính phủ có rủi ro không?

Trái phiếu Chính phủ là một trong những loại trái phiếu được đánh giá có mức độ rủi ro thấp hơn so với các loại khác. Nguyên nhân là do loại trái phiếu này được đảm bảo bởi Chính phủ và có thể được chi trả bằng các nguồn từ thu thuế hoặc áp dụng các chính sách tài chính, tiền tệ. Tuy nhiên, như bất kỳ khoản đầu tư nào, đầu tư vào trái phiếu Chính phủ cũng có những rủi ro riêng. 

Theo nghị định số 08/2023/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam đã quy định một số điểm mới để mở cánh cửa khơi thông thị trường trái phiếu. Đồng thời cũng yêu cầu các nhà đầu tư phải hiểu rõ các rủi ro có liên quan khi tham gia đầu tư và chấp nhận tất cả rủi ro phát sinh nếu có.

Các loại trái phiếu chính phủ được quy định tại Điều 10 Nghị định 01/2011/NĐ-CP bao gồm tín phiếu kho bạc với kỳ hạn 13 tuần, 26 tuần hoặc 52 tuần và đồng tiền phát hành là đồng Việt Nam. Tuy nhiên, các loại trái phiếu này có thể có các rủi ro riêng của nó. Nhà đầu tư cần đánh giá kỹ lưỡng trước khi đầu tư.

Dù có rủi ro gần như bằng không, nhưng khả năng vỡ nợ của các tổ chức phát hành vẫn hoàn toàn có thể xảy ra. Và thực tế, trên thế giới, nhiều quốc gia đã phải tuyên bố vỡ nợ do tình trạng nợ công quá cao, mất khả năng chi trả.

Tìm hiểu cách đầu tư trái phiếu Chính phủ

Mua trái phiếu chính phủ ở đâu?

Hai cách mua trái phiếu Chính phủ phổ biến nhất hiện nay là: 

• Mua thông qua môi giới: mua trái phiếu Chính phủ thông qua các công ty chứng khoán hoặc các tổ chức tài chính. Tuy nhiên, việc này sẽ tốn phí giao dịch và có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư
• Mua trực tiếp từ tổ chức phát hành: mua trái phiếu Chính phủ trực tiếp từ tổ chức phát hành như Bộ Tài chính, Công ty Tài chính, Công ty Bảo hiểm và Ngân hàng Thương mại. Việc mua trực tiếp sẽ giảm thiểu chi phí giao dịch và tăng khả năng chốt lợi suất cụ thể trong một khoảng thời gian nhất định.

Theo Thông tư 11/2018/TT-BTC, các cá nhân, tổ chức ở Việt Nam hay nước ngoài đều có thể mua trái phiếu Chính phủ. Tuy nhiên, các tổ chức của Việt Nam không được sử dụng ngân sách nhà nước để mua trái phiếu do Chính phủ phát hành.

Các hình thức đầu tư trái phiếu Chính phủ

Dưới đây là một số hình thức đầu tư vào trái phiếu Chính phủ mà các nhà đầu tư có thể lựa chọn:

• Giao dịch thỏa thuận truyền thống: Đây là hình thức giao dịch phổ biến, diễn ra khi các bên mua, bán tự do và thuận lợi thoả thuận với nhau. Giao dịch theo cách này được xác nhận thông qua việc các bên báo cáo các điều khoản thỏa thuận và kết quả giao dịch lên hệ thống. Đây là một hình thức đầu tư tương đối phức tạp.
• Giao dịch thỏa thuận điện tử: Loại giao dịch được thực hiện tức thì, có độ chính xác cao nên được nhiều nhà đầu tư đón nhận. Đặc biệt, trong hình thức giao dịch này, người tham gia có thể lựa chọn mua hoặc bán ngay lập tức mà không cần phải xác nhận lại.

Bên cạnh hình thức giao dịch thỏa thuận điện tử, nhà đầu tư còn có nhiều lựa chọn khác để đầu tư vào trái phiếu Chính phủ, bao gồm đầu tư trực tiếp vào trái phiếu Chính phủ, đầu tư thông qua quỹ đầu tư hoặc thông qua các công ty quản lý quỹ. 

Tuy nhiên, trước khi quyết định đầu tư vào bất cứ sản phẩm tài chính nào, người chơi cần nghiên cứu kỹ về thị trường, tình hình kinh tế và chính sách tài khóa để tránh rủi ro và đảm bảo lợi nhuận tối đa.

Cách tính lãi suất trái phiếu chính phủ

Thông tư số 111/2018/TT-BTC của Bộ Tài Chính quy định cách tính lãi trái phiếu Chính phủ. Lãi suất này được tính dựa trên tỷ lệ phần trăm của giá trị mệnh giá trái phiếu mà chủ sở hữu sẽ nhận được. Nhà phát hành trái phiếu sẽ thanh toán lãi hàng năm theo điều kiện và điều khoản của trái phiếu.

Thông tin về lãi suất trái phiếu Chính phủ được cập nhật trên trang web của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX). Khi người sở hữu mua trái phiếu Chính phủ, lãi suất sẽ được ghi trên đó.

Để tính phần trăm lãi suất hàng năm, nhà đầu tư có thể áp dụng công thức sau đây:

Nếu trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn trả lãi đầu tiên ngắn hơn so với các kỳ trả lãi tiếp theo thì:

Số tiền thanh toán lãi suất Trái phiếu với kỳ trả lãi đầu tiên = (Mệnh giá trái phiếu x Lãi suất danh nghĩa (%/năm) x số ngày thực tế giữa ngày thanh toán tiền mua & ngày thanh toán lãi đầu tiên) / (số kỳ hạn trả lãi trong năm x Số ngày trong kỳ trả lãi theo giả định khi việc thanh toán xảy ra).

Số tiền thanh toán lãi của một trái phiếu Chính phủ trong các kỳ trả lãi tiếp theo sẽ được tính bằng công thức sau:

Tiền lãi nhận được của Trái phiếu trong các kỳ trả lãi tiếp theo = (Mệnh giá TP x lãi suất danh nghĩa) / số kỳ hạn thanh toán lãi trong một năm.

Ví dụ: Nếu bạn mua một trái phiếu với mệnh giá 1 triệu đồng, trả lãi suất hàng năm là 2 năm/lần, với mỗi lần trả lãi là 25 ngàn đồng, thì lãi suất của trái phiếu này tính theo tỷ lệ phần trăm có thể được tính bằng công thức sau:

C = (25.000*2)/1.000.000 = 5%

Do đó, lãi suất của trái phiếu này sẽ là 5%.

Nên đầu tư trái phiếu Chính phủ hay không?

Trái phiếu Chính phủ là một lựa chọn an toàn cho các nhà đầu tư, vì sản phẩm này có tỷ lệ rủi ro thấp, an toàn và được đảm bảo bởi Chính phủ. Các khoản đầu tư trái phiếu sẽ giúp phân tán rủi ro, mang lại lợi nhuận cố định có thể dự đoán trước được.

So với cổ phiếu hay các quỹ đầu tư, trái phiếu Chính phủ ít xảy ra biến động hơn. Ngay cả khi lãi suất trái phiếu thấp, đơn vị phát hành vẫn sẽ giữ được dòng tiền ổn định và tính thanh khoản cao, giúp các nhà đầu tư bán trái phiếu để thu tiền mặt một cách nhanh chóng.

Trong bối cảnh biến động của thị trường chứng khoán như hiện nay thì việc nắm giữ một danh mục cổ phiếu và trái phiếu cân bằng sẽ giúp nhà đầu tư trải nghiệm đầu tư ít biến động hơn. Trái phiếu Chính phủ là lựa chọn tuyệt vời để đa dạng hóa danh mục đầu tư của bạn, 

Nhìn chung, với tính thanh khoản cao và sự bảo trợ từ Chính phủ, trái phiếu Chính phủ là một lựa chọn đầu tư an toàn hơn so với các hình thức chứng khoán khác. Vì vậy, nếu có ý định đầu tư thì trái phiếu Chính phủ là một lựa chọn tốt bạn không thể bỏ qua. 

Trên đây là các thông tin về lãi suất, rủi ro và cách mua trái phiếu Chính phủ như thế nào. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có được câu trả lời cho câu hỏi: Có nên đầu tư trái phiếu Chính phủ không? Trong thời kỳ lạm phát như hiện nay, trái phiếu do Chính phủ phát hành là lựa chọn tuyệt vời trong danh mục đầu tư. Tuy nhiên, bạn nên đa dạng danh mục của mình để tối ưu lợi nhuận, thay vì chỉ lựa chọn một sản phẩm trái phiếu duy nhất.