Cần phạt nặng người cho mượn tài khoản làm giá cổ phiếu

Một trong những "chiêu trò" thường thấy trong các vụ thao túng, làm giá chứng khoán là mượn hàng chục, thậm chí hàng trăm tài khoản khác nhau để giao dịch, tạo cung cầu giả. Điều đáng nói là khi bị phát hiện, những cá nhân đứng đầu sẽ bị phạt tiền, thậm chí xử lý hình sự nhưng người cho mượn tài khoản chỉ bị ngừng giao dịch.

Mua tay trái bán tay phải, tạo cung cầu giả

Cuối tuần qua, Ủy ban Chứng khoán nhà nước (UBCKNN) công bố quyết định xử phạt 2 cá nhân là bà Nguyễn Thị Phương Thảo và ông Phan Thành Tâm (TP.HCM) về hành vi thao túng thị trường chứng khoán (TTCK). Mỗi cá nhân bị phạt 1,5 tỉ đồng, cấm giao dịch CK trong 2 năm và cũng bị cấm đảm nhiệm chức vụ tại công ty CK, công ty quản lý quỹ đầu tư CK, công ty đầu tư CK trong 2 năm. Trong thời gian từ ngày 15.8 – 9.12.2022, hai cá nhân này đã sử dụng 164 tài khoản để liên tục mua, bán, giao dịch cổ phiếu PDR (Công ty CP Phát triển Bất động sản Phát Đạt) giữa các tài khoản với nhau nhằm mục đích tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá.

Cần quy định rõ cấm cho mượn tài khoản chứng khoán và tăng mức xử phạt

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Bên cạnh đó, UBCKNN cũng xử phạt 22 cá nhân đã cho ông Phan Thành Tâm mượn tài khoản để giao dịch dẫn đến hành vi thao túng đối với cổ phiếu PDR. Kết quả kiểm tra chưa có cơ sở để xác định 22 cá nhân hưởng lợi bất hợp pháp từ hành vi vi phạm. Do vậy, họ bị cấm giao dịch CK trong 2 năm, cấm đảm nhiệm chức vụ tại công ty CK, công ty quản lý quỹ đầu tư CK, công ty đầu tư CK trong 2 năm.

Trước đó, vào giữa tháng 11.2024, UBCKNN cũng đã ban hành quyết định xử phạt 23 cá nhân cho ông Nguyễn Việt Hà mượn tài khoản để thao túng giá cổ phiếu GKM (Công ty CP GKM Holdings) trong giai đoạn từ ngày 2.8.2021 – 28.1.2022. Từ kết quả kiểm tra, giám sát chưa có cơ sở cho thấy 23 cá nhân nêu trên hưởng lợi bất hợp pháp từ hành vi vi phạm nên bị cấm giao dịch CK 2 năm và cũng bị cấm đảm nhiệm chức vụ tại công ty CK, công ty quản lý quỹ đầu tư CK trong 2 năm…

Nhìn lại các vụ án thao túng giá CK trước đây đã bị phát hiện và xử lý, tất cả những cá nhân, tổ chức đều sử dụng từ vài chục đến vài trăm tài khoản khác nhau để mua bán liên tục cùng một cổ phiếu, tạo cung cầu giả tạo và đẩy giá. Theo giám đốc một công ty CK tại TP.HCM, dù với các kịch bản thao túng giá khác nhau nhưng trong thời gian thực hiện giao dịch trên sàn, các cá nhân đều phải sử dụng nhiều tài khoản. Khi có nhiều tài khoản cùng thời gian đặt mua hay bán cổ phiếu thì sẽ làm gia tăng lượng giao dịch, tăng thanh khoản để tạo sự chú ý cho các nhà đầu tư. Đồng thời, các tài khoản khác nhau mới có thể vừa mua vừa bán cùng một phiên giao dịch, kiểu "mua tay trái bán tay phải" để tăng thanh khoản và đẩy giá lên hay đạp giảm xuống tùy mục tiêu theo từng kịch bản. 

Ngoài việc thu hút nhà đầu tư, việc sử dụng nhiều tài khoản để tạo cung cầu giả cũng sẽ được công ty CK cho vay cầm cố cổ phiếu (cho vay margin) nhiều hơn. "Nếu cổ phiếu giao dịch lèo tèo, không có thanh khoản thì các công ty CK sẽ không cho vay margin. Bởi nếu khi cần thu hồi tiền vay mà lượng giao dịch quá ít thì công ty CK sẽ không bán được cổ phiếu đó. Thanh khoản là một trong những yếu tố quan trọng để các công ty CK xem xét khi đưa một cổ phiếu vào danh sách cho vay cầm cố cũng như quyết định cho vay theo tỷ lệ cao hay thấp. Vì vậy việc mượn tài khoản khác nhau để giao dịch dễ xảy ra", vị giám đốc chia sẻ thêm.

Cần tăng mức phạt

Đáng nói, dù hệ quả lớn nhưng theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực CK thì hành vi cho người khác mượn tài khoản để giao dịch CK dẫn đến hành vi thao túng TTCK sẽ bị đình chỉ hoạt động giao dịch từ 6 – 12 tháng. Đồng thời, theo Nghị định 155/2020 hướng dẫn luật CK thì các cá nhân bị xử phạt vi phạm hành chính do thực hiện hành vi bị cấm trong hoạt động CK sẽ bị cấm giao dịch từ 2 – 3 năm và bị cấm đảm nhiệm chức vụ tại công ty CK, công ty quản lý quỹ đầu tư CK từ 2 – 3 năm.

Ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính VN, nhấn mạnh việc cho người khác mượn tài khoản để giao dịch làm giá cổ phiếu là tiếp tay cho hành vi vi phạm trên TTCK. Thực tế trước đây trong các vụ án thao túng giá CK thì có nhiều cá nhân cho rằng mình không liên quan, thậm chí bị chủ doanh nghiệp ép buộc để đứng giùm tên tài khoản, cho mượn tài khoản. Nhiều người cho mượn không ý thức được hậu quả của việc này. Việc không quy định rõ hoặc thiếu mức xử phạt bằng tiền sẽ không thể ngăn ngừa tình trạng này. 

"Tôi cho rằng cần bổ sung hình thức xử phạt hành chính đối với việc cho mượn tài khoản CK dẫn đến làm giá cổ phiếu. Mức xử phạt cụ thể bao nhiêu tiền có thể tính theo tỷ lệ đối với cá nhân mượn tài khoản là chủ mưu thao túng cổ phiếu trong cùng một vụ. Riêng đối với xử lý hình sự sẽ tùy thuộc mức độ vi phạm ở hình thức đồng phạm hoặc người có liên quan", ông Nguyễn Hoàng Hải nói.

Đồng quan điểm, luật sư Bùi Quang Nghiêm, Công ty Luật Hợp danh Nghiêm & Chính, nhấn mạnh việc cho người khác mượn tài khoản CK để giao dịch thậm chí có thể nguy hiểm hơn việc cho mượn tài khoản ngân hàng. Bởi hành vi đó tạo ra công cụ để thao túng CK, gây ảnh hưởng đến nhiều người, gây mất niềm tin vào TTCK. Trong khi đó, việc cho thuê, cho mượn tài khoản ngân hàng đã bị cấm và nếu cá nhân vi phạm sẽ bị phạt tiền, thậm chí có thể bị xử lý hình sự tùy theo mức độ vi phạm, liên quan trong từng vụ việc. Do vậy, ông đề xuất cơ quan quản lý TTCK nên xem xét, bổ sung quy định cấm cho mượn, cho thuê tài khoản CK. Đồng thời, quy định rõ việc vi phạm sẽ bị phạt hành chính, cụ thể là xử phạt bằng tiền để UBCKNN dễ thực hiện. Mức xử phạt bao nhiêu thì cơ quan quản lý có thể nghiên cứu cho phù hợp nhưng không được quá ít bởi mức xử phạt phải đủ nặng để mang tính răn đe và ngăn ngừa vi phạm trong tương lai.

Các hành vi thao túng CK đã được quy định rõ và đã có nhiều vụ việc bị phát hiện. Từ năm nay, quy định về xác thực sinh trắc học đối với tài khoản CK tương tự tài khoản ngân hàng cũng phần nào hạn chế được tình trạng cho người khác mượn tài khoản giao dịch. Tuy nhiên, như bất kỳ thị trường nào thì hành vi làm giá sẽ khó bị ngăn chặn hoàn toàn và vẫn sẽ có tình trạng mượn tài khoản để tạo cung cầu giả. Nhưng nếu có hình thức xử phạt nặng đối với cả người cho mượn thì sẽ hạn chế được nhiều hơn. Tôi cho rằng tất cả tài khoản giao dịch liên quan đến tài chính đều phải bị nghiêm cấm cho mượn, cho đứng tên giùm giống như tài khoản ngân hàng.

Chuyên gia tài chính Phan Dũng Khánh

Link gốc