Cẩm nang chứng khoán phái sinh cho người mới đầu tư chứng khoán

Chứng khoán phái sinh là được đánh giá là thị trường đầy hấp dẫn, giúp nhà đầu tư thu về mức lợi nhuận cao. Tuy nhiên, đi cùng với lợi nhuận cũng là nhiều rủi ro thua lỗ. Để việc đầu tư phái sinh hiệu quả, bạn cần chuẩn bị đầy đủ cho mình những kiến thức cần thiết. Tham khảo ngay cẩm nang chứng khoán phái sinh cho người mới dưới đây để có thêm thông tin quan trọng và hữu ích, giúp bạn tự tin tham gia thị trường này nhé.  

Tiềm năng của chứng khoán phái sinh

Thị trường phái sinh được đánh giá là một thị trường tiềm năng. Sau 4 năm thành lập, ngày 6/8/2021 là dấu mốc quan trọng của thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam khi diễn ra phiên giao dịch thứ 1000. Điều này cũng chứng tỏ thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam đang phát triển hòa nhập với xu hướng chung của thế giới.

Không chỉ dừng lại ở hợp đồng tương lai trên cổ phiếu VN30, vào ngày 04/7/2019, sản phẩm hợp đồng tương lai trên Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm được giới thiệu. Bên cạnh đó, vào ngày 28/06/2021 sản phẩm hợp đồng tương lai trên Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm được HNX tung ra thị trường.

Không những gia tăng về số lượng sản phẩm, chứng khoán phái sinh cũng tăng gấp 24,75 lần số lượng tài khoản giao dịch so với cuối năm 2017, khoảng 423.639 tài khoản được mở. Đã có rất nhiều quỹ đầu tư, ngân hàng quốc tế từ Hàn Quốc, Hồng Kông, Singapore và Đài Loan đề xuất đầu tư vào sản phẩm VN30 tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Với vai trò là một công cụ phòng ngừa rủi ro và góp phần ổn định dòng vốn của thị trường cơ sở, thị trường phái sinh đang phát triển từng ngày và vượt mức mục tiêu đề ra. Năm 2020, trong khi thị trường phái sinh thế giới tăng trưởng 35% so với 2019 thì thị trường phái sinh Việt Nam tăng trưởng tới gần 80%.

Tuy nhiên, vẫn cần phát triển thêm các sản phẩm khác để phù hợp với nhiều đối tượng nhà đầu tư hơn bởi cơ cấu sản phẩm thị trường phái sinh Việt Nam chưa đa dạng. Bên cạnh đó, số lượng nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam còn cao, tập trung trong nước, số lượng nhà đầu tư nước ngoài cũng còn thấp.  

Sàn HNX vẫn đang tiếp tục làm việc với cơ quan quản lý để cải thiện các chính sách, sản phẩm của thị trường này nhằm mục đích đa dạng hóa cơ cấu nhà đầu tư. Vậy nên, thị trường phái sinh Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng phát triển rất lớn trong tương lai.

Những ai phù hợp với chứng khoán phái sinh?

Ưu điểm

Mặc dù cách thức giao dịch của chứng khoán phái sinh tương đối giống với giao dịch chứng khoán cơ sở. Nhưng với tinh chất linh hoạt của sản phẩm phái sinh và biến động nhanh của thị trường, nhà đầu tư cần chú ý một số điều kiện và đặc điểm trước khi tham gia vào thị trường này.

Công cụ chứng khoán phái sinh có tỷ lệ đòn bẩy cao và sinh lời theo hướng lên xuống của thị trường. Với sàn chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư được phép bán khống, giao dịch T+0 giúp nhà đầu tư không phải đợi hàng về, chốt lãi/lỗ trong ngày mà ở thị trường cơ sở không có. Đây cũng là điều kiện thuận lợi giúp nhà đầu tư thu lời lớn khi giao dịch đúng thời điểm và dự đoán tốt xu hướng thị trường. 

Bên cạnh đó, thị trường phái sinh còn cho phép nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra số tài sản nhỏ để được ký quỹ là được giao dịch đòn bẩy lớn hơn tới 7 – 10 lần giá trị vốn bỏ ra. 

Nhược điểm

Đây sẽ là kênh đầu tư hữu ích và hiệu quả cho các nhà đầu tư khi được hỗ trợ vốn kịp thời, bắt kịp tốc độ nhanh chóng của thị trường để gia tăng lợi nhuận. Tuy nhiên chứng khoán phái sinh vẫn có nhược điểm đó là mức độ rủi ro cao, yêu cầu nhà đầu tư phải có nguồn vốn ổn định và kỹ năng, kiến thức chứng khoán vững vàng, giữ tính kỷ luật đầu tư, khả năng bám sát thị trường. 

Khi giao dịch phái sinh, nhà đầu tư cần tiến hành ký quỹ. Nếu giao dịch thua lỗ, tiền trong tài khoản xuống dưới mức ký quỹ, công ty chứng khoán có thể tiến hành call margin. Trong trường hợp liên tục thua lỗ, nhà đầu tư có thể bị “cháy” tài khoản. 

Do vậy, trước khi quyết định xuống tiền, nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng khả năng và những ưu nhược điểm trên khi đầu tư chứng khoán phái sinh.

Những ai phù hợp với giao dịch phái sinh?

Với những đặc điểm trên, chứng khoán phái sinh phù hợp với những người có đầy đủ kiến thức phân tích, đánh giá thị trường, chấp nhận rủi ro, giao dịch thường xuyên và có nhiều kinh nghiệm. Nếu bạn chưa có đủ những điều này thì không nên vội vàng tham gia vì rất dễ bị thua lỗ.

Bạn chỉ nên tham gia đầu tư chứng khoán phái sinh khi đã có đủ kỹ năng, kiến thức, có nguồn vốn vững vàng. Phái sinh là kênh đầu tư có lợi nhuận cao nhưng rủi ro cũng không hề thấp, vì thế, những nhà đầu tư F0 cần cân nhắc thật kỹ trước khi tham gia vào kênh đầu tư này. 

Cẩm nang chứng khoán phái sinh cho người mới

Xây dựng nền tảng

Để tham gia đầu tư phái sinh hiệu quả, nhà đầu tư cần phải xây dựng nền tảng, bao gồm cả nền tảng tài chính và các kiến thức cơ bản về chứng khoán phái sinh:

• Nhà đầu tư cần hiểu rõ những kiến thức cơ bản từ khái niệm, các sản phẩm, công cụ tài chính đến cách giao dịch, nguyên tắc giao dịch… để biết cách chơi, hạn chế thua lỗ và tạo cơ hội đầu tư có lời. 
• Thị trường phái sinh luôn biến động nhanh và liên tục và đòi hỏi nhà đầu tư phải có khả năng tài chính vững mạnh, đủ đáp ứng ký quỹ bổ sung bất kỳ lúc nào.

Tích lũy kinh nghiệm

Nhà đầu tư cần luyện tập phân tích cổ phiếu, phân tích thị trường trước khi chính thức đầu tư trên thị trường phái sinh. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả đầu tư. Bởi thị trường luôn có sự biến động nhanh, có nhiều thông tin được đưa ra liên tục. Nếu không biết cách phân tích, nhà đầu tư có thể bị rối, đầu tư mù quáng, ai nói gì làm nấy và dần dẫn tới thua lỗ.

Đối với những nhà đầu tư khi bắt đầu giao dịch, nếu bạn gặp may mắn và thu được lợi nhuận vào thời gian đầu thì cũng đừng nên chủ quan, cần theo dõi diễn biến giao dịch, đưa ra phân tích thị trường qua mỗi phiên để rút kinh nghiệm sau này. Do vậy, bạn nên đưa ra chiến lược cụ thể cho mỗi giai đoạn khác nhau, không nên áp dụng 1 chiến lược thành công cho tất cả giao dịch.

Xây dựng nguyên tắc giao dịch

Khi tìm hiểu cẩm nang chứng khoán phái sinh, một số nguyên tắc quan trọng nhà đầu tư cần nắm chắc như nguyên tắc 2% – 6%, nguyên tắc bảo toàn lãi… bạn nên chú ý học hỏi và áp dụng vào thực tế. Sử dụng những nguyên tắc giúp nhà đầu tư không sa đà, không bị tác động bởi thị trường.

Nhìn nhận thị trường đa chiều

Nhìn nhận thị trường đa chiều trước khi đưa ra bất cứ quyết định giao dịch nào trong đầu tư chứng khoán phái sinh sẽ giúp nhà đầu tư thu được lợi nhuận cao nhất. Bởi điều này đòi hỏi phải có sự quan sát tỉ mỉ và dành nhiều thời gian tìm hiểu. 

Nhà đầu tư cần xem xét thị trường ở nhiều góc độ, từ phương diện vi mô đến vĩ mô để có cái nhìn tổng quát cũng như xây dựng được bản kế hoạch đầu tư hoàn hảo. Những yếu tố này có thể bao gồm các thông tin tài chính, thị trường, tính toán tài chính, thống kê, và các thông tin đến từ doanh nghiệp phát hành.

Khi nhìn nhận thị trường đa chiều, nhà đầu tư phải đánh giá các yếu tố để đưa ra quyết định đầu tư. Hãy tập trung vào các vấn đề như lợi nhuận, lợi ích, rủi ro, phân bố cổ phiếu, và độ tin cậy của cổ phiếu. Nhà đầu tư cũng cần phải cân nhắc các yếu tố như sức mạnh tài chính, độ ổn định và sự phát triển của công ty.

Trau dồi kiến thức

Nhà đầu tư chứng khoán nổi tiếng Warren Buffett từng nói rằng: “Đừng bao giờ đầu tư vào lĩnh vực mà bạn không hiểu về nó”. Sai lầm của nhiều nhà đầu tư là khi chưa tìm hiểu kỹ về sản phẩm đã xuống tiền ngay, việc đâm đầu vào những điều bạn không hiểu rõ sẽ chỉ khiến bạn nhận về những tổn thất nặng nề. Với sản phẩm phái sinh cũng vậy, hãy nắm những nguyên tắc cơ bản cũng như sự chuyển động tài sản trước khi bạn bắt đầu tiến hành bất cứ giao dịch nào để giảm thiểu rủi ro.

Nếu bạn vừa mới tham gia thị trường phái sinh, bạn nên bắt đầu với khoản đầu tư nhỏ và đừng nên bận tâm về những khoản lợi nhuận khổng lồ trước mắt mà những người xung quanh vẽ ra cho bạn. Việc chỉ dùng một phần nhỏ để đầu tư phái sinh không những giúp bạn giảm thiểu rủi ro mà còn giúp bạn gia tăng, củng cố kinh nghiệm giao dịch cho lĩnh vực này.

Đầu tư chứng khoán phái sinh là một hình thức đầu tư đòi hỏi những kiến thức về thị trường chứng khoán, tài chính và luật pháp. Để có thể thành công trong đầu tư chứng khoán, những người đầu tư cần trau dồi kiến thức về các nhân tố như:

• Thị trường phái sinh: Bạn cần nắm rõ các quy tắc, quy định và các cấu trúc của thị trường để không bị mất tiền chỉ vì sai những lỗi cơ bản.
• Phân tích kỹ thuật: Phân tích kỹ thuật là một trong những kỹ năng quan trọng nhất để đầu tư chứng khoán thành công. Bạn cần hiểu cách sử dụng các biểu đồ và các công cụ phân tích kỹ thuật khác để đánh giá tình hình thị trường.
• Phân tích tài chính: Bạn cần phải hiểu các chỉ số tài chính của các công ty. Điều này sẽ giúp bạn đánh giá được những đầu tư hợp lý và hiệu quả nhất.
• Luật pháp: Bạn cần nắm rõ các quy định và luật pháp liên quan đến đầu tư chứng khoán của pháp luật nước ta. Điều này sẽ giúp bạn hiểu rõ các quy tắc và hạn chế của thị trường phái sinh.

Biết mình mạnh ở đâu

Để việc đầu tư hiệu quả, bạn cần biết lĩnh vực thế mạnh của mình là gì. Theo các chuyên gia, bạn có thể lựa chọn các cổ phiếu có rủi ro cao, miễn là bạn hiểu về ngành nghề, cổ phiếu đó. Với một thị trường đầy tiềm năng nhưng cũng nhiều rủi ro như phái sinh, việc đầu tư vào các thế mạnh sẽ giúp bạn hạn chế thua lỗ, tìm kiếm lợi nhuận dễ dàng hơn. 

Warren Buffett và George Soros là 2 nhà đầu tư nổi tiếng trên thế giới. Dù cả 2 có phong cách đầu tư khác nhau, nhưng họ đều có 1 điểm chung là đều lựa chọn đầu tư theo thế mạnh của họ. Warren Buffett sẽ dành rất nhiều thời gian để nghiên cứu một doanh nghiệp nào đó, thậm chí là dành hàng năm trời để phân tích, chọn lọc thông tin. Trong khi đó, Soros cũng chỉ đầu tư những thương vụ mà ông nắm rõ.

Nếu bạn không có quá nhiều thông tin, kiến thức về thị trường, đừng quá vội đầu tư phái sinh. Hãy tập trung nghiên cứu, tìm ra ngành nghề mình thực sự hiểu rõ trước khi rót vốn. 

Lưu ý khi dùng margin

Khi giao dịch phái sinh, nhà đầu tư cần đáp ứng về mức ký quỹ tối thiểu. Đây là con dao 2 lưỡi, giúp bạn nắm bắt thời điểm tăng giá nhưng cũng có thể khiến bạn nhanh chóng cháy tài khoản khi thị trường sụt giảm. 

Vì thế, bạn cần lựa chọn thật kỹ các sản phẩm phái sinh có tính thanh khoản cao, nên sử dụng margin từ đầu sóng, khi thị trường có dấu hiệu tăng trưởng rõ ràng. Ngoài ra, hãy xây dựng chiến lược quản trị rủi ro để sử dụng margin an toàn, kịp thời có kế hoạch dự phòng khi thị trường downtrend. Đặc biệt, hãy giữ vững tâm lý, không bị tác động với hiệu ứng FOMO. 

Cắt lỗ 

Hầu hết các cẩm nang chứng khoán phái sinh cho người mới đều nhắc tới việc cắt lỗ. Tất nhiên, không ai mong muốn thua lỗ, nhưng khi thị trường diễn biến không như mong muốn, nhà đầu tư cần nhanh chóng cắt lỗ, tránh trường hợp âm tài khoản. 

Trong chứng khoán phái sinh, sẽ không có một con số chung, cụ thể nào cho việc cắt lỗ. Tuỳ thuộc vào khẩu vị rủi ro, nhà đầu tư có thể lựa chọn mức cắt lỗ phù hợp. Thông thường, các mức cắt lỗ 5%, 7% và 10% thường được nhiều người lựa chọn để làm mốc cắt lỗ. 

Sai lầm thường gặp khi đầu tư phái sinh

Không hiểu quy luật thị trường

Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam còn khá mới. Vì thế, thị trường thường có sự biến động liên tục. Nếu không hiểu thị trường và có tâm lý vững vàng, nhà đầu tư có thể dễ dàng bị thua lỗ. 

Việc vào lệnh, thời gian đặt lệnh cho mỗi giai đoạn cũng khác nhau. Trong trường hợp thị trường đang vào trend, chỉ cần không đi ngược trend thì nhà đầu tư sẽ có cơ hội có lãi. Tuy nhiên, trong trường hợp thị trường đang trong giai đoạn tích luỹ, nhà đầu tư cần thường xuyên theo dõi thị trường để kịp thời đóng vị thế khi có tín hiệu đảo chiều.

Giao dịch quá nhiều

Không hiểu thị trường sẽ dẫn đến việc nhà đầu tư giao dịch quá nhiều mà không thu được lợi nhuận. Trong trường hợp khi thị trường vào trend, nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận lớn. Điều này khiến họ bị thu hút, đầu tư càng nhiều hơn.

Tuy nhiên, trong phái sinh, thị trường có thể thay đổi nhanh chóng từ giai đoạn tăng trưởng sang điều chỉnh. Nếu vẫn tiếp tục đầu tư ồ ạt, việc thua lỗ là rất dễ xảy ra. Do đó, trong bất cứ trường hợp nào, bạn cũng cần bình tĩnh quan sát, cân nhắc. 

Hy vọng cẩm nang chứng khoán phái sinh trên đây đã giúp nhà đầu tư có thêm kiến thức về phái sinh và tự tin hơn khi giao dịch. Việc tích lũy kiến thức và đầu tư sẽ đòi hỏi một quá trình lâu dài chứ không phải ngày một ngày hai. Thị trường phái sinh cũng như thị trường chứng khoán luôn biến động phức tạp. Vì thế, hãy tích lũy kiến thức, bình tĩnh để đưa ra phán đoán và quyết định đầu tư có lợi nhất nhé.