Đại dương xanh – Chiến lược loại bỏ tối đa đối thủ cạnh tranh

Trong một nền kinh tế cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, để tồn tại và phát triển, thực hiện chiến lược đại dương xanh là hướng đi được nhiều doanh nghiệp lựa chọn. Vậy đại dương xanh là gì? Hãy cùng Chứng khoán VINA tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Chiến lược đại dương xanh là gì?

Chiến lược đại dương xanh là chiến lược phát triển và mở rộng thị trường mà tại đó không có hoặc có ít đối thủ cạnh tranh. Thị trường mới này gọi là “đại dương xanh”, đối lập với “đại dương đỏ” – nơi cạnh tranh khốc liệt.

Theo đó, doanh nghiệp sẽ tìm kiếm và theo đuổi một thị trường mới (thường là thị trường ngách) chưa có hoặc ít có đối thủ khai thác. Chiến lược này là kết quả nghiên cứu sau nhiều năm của 2 giáo sư đến từ Viện INSEAD (Pháp) là Mauborgne và W.Chan Kim.

Nền tảng của chiến lược là đổi mới giá trị. Doanh nghiệp sẽ theo đuổi và mang tới những giá trị mới cho khách hàng. Thay vì tập trung đánh bại đối thủ cạnh tranh, doanh nghiệp tập trung tìm kiếm và chinh phục thị trường mới. Việc cạnh tranh lúc này không còn cần thiết và quan trọng nữa.

Đánh đổi giá trị ở đây không phải đánh đổi giữa giá trị và chi phí. Mọi người thường cho rằng giá trị thấp thì chi phí thấp, giá trị cao thì chi phí cao. Muốn tồn tại, doanh nghiệp cần phải tạo ra sự khác biệt hoặc theo đuổi chi phí thấp. 

Tuy nhiên, khi thực hiện chiến lược này, nhà quản lý doanh nghiệp cần lựa chọn đồng thời sự khác biệt hóa và chi phí thấp. Để chinh phục được “đại dương xanh”, doanh nghiệp vừa phải tạo ra sự đổi mới, vừa phải tính toán cân đối tính hữu dụng, giá cả và chi phí.

Ví dụ về chiến lược đại dương xanh

Trên thế giới có nhiều doanh nghiệp áp dụng chiến lược đại dương xanh thành công. Trong đó có 2 ví dụ thành công nhất là iTune của Apple và máy photocopy của Canon.

iTune là ứng dụng đa phương tiện quản lý các dữ liệu âm thanh, hình ảnh, video được phát hành bởi Apple năm 2003. Ý tưởng iTune bắt nguồn từ việc các bài hát bị tải và lan truyền bất hợp pháp. iTune ra đời cho phép người dùng thoải mái tải các bài nhạc riêng lẻ mà không phải mua cả album và bảo vệ bản quyền của những bài hát này bằng cách thu phí bản quyền.

Canon cũng áp dụng thành công chiến lược đại dương xanh vào việc sản xuất những chiếc máy photocopy để bản. Trước đó, công ty đang phải cạnh tranh với nhiều đối thủ trên thị trường để bán những chiếc máy photocopy truyền thống, có kích thước lớn, hướng tới đối tượng khách hàng là các doanh nghiệp, máy photo được sử dụng làm thiết bị văn phòng.

Thực hiện chiến lược đại dương xanh, Canon đã sản xuất những chiếc máy photocopy để bàn nhỏ gọn, đầy đủ tính năng, hướng tới đối lượng là những thư ký. Đây là nhóm khách hàng bị bỏ qua trong thị trường này. Canon đã thành công mở ra “đại dương xanh” mới cho mình, nơi có ít đối thủ cạnh tranh hơn.

Đặc điểm chiến lược đại dương xanh

Để phân biệt đại dương xanh với những chiến lược kinh doanh khác, bạn có thể dựa vào một số đặc điểm sau:

Tạo ra thị trường mới ít cạnh tranh

Hầu hết các doanh nghiệp trên thị trường đều tập trung nghiên cứu nhu cầu khách hàng và tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu được nhiều người quan tâm nhất. Điều này tạo ra sức cạnh tranh vô cùng lớn trên thị trường. Thông thường, doanh nghiệp nào tạo ra sản phẩm khác biệt, mang tới nhiều giá trị cho người dùng hoặc giá thấp hơn sẽ thành công.

Đi ngược với điều này, chiến lược đại dương xanh hướng doanh nghiệp tạo ra thị trường mới, chinh phục những đối tượng khách hàng mới mà chưa hoặc có ít đối thủ khai thác. Nếu chiến lược thành công, doanh nghiệp sẽ chiếm lĩnh được thị trường mới này, trở thành người chiến thắng. Những doanh nghiệp khác tham gia vào sau khó có thể đuổi kịp.

Tạo và nắm giữ nhu cầu mới

Doanh nghiệp không theo đuổi nhu cầu sẵn có của khách hàng mà tạo ra nhu cầu mới, cung cấp những tiện ích khác biệt để thu hút khách hàng. Đối tượng khách hàng là những người trước đó chưa từng có ý định sử dụng sản phẩm này.

Không đánh đổi giữa chi phí và giá trị

Thông thường, sản phẩm nào mang lại nhiều giá trị hơn, giá thành sẽ cao hơn. Ngược lại, sản phẩm ít giá trị hơn thì giá sẽ thấp hơn. Các doanh nghiệp phải cân nhắc đánh đổi giữa giá trị và chi phí nếu muốn thu hút nhiều khách hàng hơn. Nghĩa là, doanh nghiệp phải cân nhắc tạo ra sản phẩm chất lượng tốt nhất nhưng bán giá cao hay tạo ra sản phẩm bình dân và theo đuổi chiến lược giá thấp.

Với chiến lược đại dương xanh, doanh nghiệp không cần cân nhắc lựa chọn vấn đề này. Doanh nghiệp có thể cùng lúc tạo ra sản phẩm mang lại giá trị cao với mức giá thấp. Muốn vậy, những chi phí không cần thiết phải được cắt giảm trong quy trình sản xuất.

Lợi ích khi thực hiện chiến lược đại dương xanh

Thời buổi kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường, người người nhà nhà chạy theo nhu cầu của số đông, chiến lược này mở ra con đường mới cho doanh nghiệp tồn tại, đứng vững và phát triển. Nhất là với những doanh nghiệp mới, doanh nghiệp nhỏ, khó có thể cạnh tranh với những ông lớn đi trước.

Chiến lược này cũng mở ra cho doanh nghiệp cơ hội độc quyền thị trường, nơi không có đối thủ cạnh tranh. Trong thời đại chuyển đổi số, có quá nhiều doanh nghiệp tham gia cùng lĩnh vực, sức cạnh tranh ngày càng gay gắt. Đây sẽ là hướng đi mới, giúp doanh nghiệp giảm bớt sức ép.

Phân biệt chiến lược đại dương xanh và đại dương đỏ

Chiến lược đại dương đỏ là việc tập trung vào thị trường lớn, nơi có tất cả khách hàng và đối thủ cạnh tranh. Còn chiến lược đại dương xanh là tập trung tìm, khai thác và chinh phục thị trường ngách nhỏ, nơi không có hoặc có ít đối thủ cạnh tranh. Để phân biệt rõ hơn về hai chiến lược này, bạn hãy tham khảo bảng dưới đây:

Công cụ thực hiện chiến lược

Để xây dựng và thực hiện chiến lược đại dương xanh thành công, doanh nghiệp sử dụng 3 công cụ như sau:

Sơ đồ chiến lược

Đây là công cụ cơ bản gồm đường giá trị của doanh nghiệp và đường giá trị đối thủ cạnh tranh. Trục tung là giá trị của bạn, trục hoành là giá trị của đối thủ. Giá trị là là lợi ích và mong đợi của khách hàng mà doanh nghiệp có thể đáp ứng.

Nhìn vào sơ đồ chiến lược này, doanh nghiệp biết mình và đối thủ đang tập trung vào yếu tố cạnh tranh nào, có cùng trong đại dương đỏ hay không. Nếu 2 đường giá trị giống nhau, cả 2 doanh nghiệp đang ở cùng trong đại dương đỏ. Nếu 2 đường giá trị khác nhau nghĩa là doanh nghiệp đã tạo dựng thành công đại dương xanh của riêng mình.

So sánh giá trị của doanh nghiệp với các đối thủ cạnh tranh để đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong ngành. Ngoài ra, sơ đồ chiến lược là kim chỉ nam giúp doanh nghiệp đi đúng hướng theo kế hoạch.

Công cụ khung 4 hành động

Khi đã đánh giá được năng lực cạnh tranh của mình thông qua sơ đồ chiến lược, doanh nghiệp cần vẽ lại đường giá trị để phù hợp với mục tiêu khác biệt hóa và chi phí thấp. Muốn vậy, cần xác định và cắt giảm những chi phí không cần thiết, tập trung vào những yếu tố mang lại giá trị cao.

Để xác định những chi phí cần cắt giảm, doanh nghiệp cần trả lời 4 câu hỏi sau:

• Yếu tố nào có thể giảm xuống thấp hơn so với mức trung bình của ngành?
• Yếu tố nào đã từng quan trọng nhưng hiện tại có thể loại bỏ?
• Yếu tố nào cần nâng cao hơn so với mức tiêu chuẩn của ngành?
• Yếu tố nào chưa từng tồn tại trong ngành cần phải bổ sung thêm?

Bốn câu hỏi trên giúp doanh nghiệp xác định được loại chi phí cần phải cắt bỏ và loại chi phí cần tăng thêm. Cụ thể, hai câu trên để xác định yếu tố nào không còn quan trọng, có thể giảm bớt hoặc loại bỏ. Hai câu cuối nhằm xác định những yếu tố nào quan trọng, cần tập trung nguồn lực đầu tư vào nó. 

Mô hình mạng

Công cụ này để bổ trợ thêm cho 4 khung hành động ở trên. Sau khi trả lời 4 câu hỏi, câu trả lời sẽ được điền đầy đủ vào mô hình mạng gồm 4 yếu tố: 

• Loại bỏ
• Cắt giảm
• Gia tăng
• Hình thành

Cả 4 ô đều có tầm quan trọng như nhau. Dựa vào đó, doanh nghiệp biết được cần làm gì để xây dựng và các bước thực hiện chiến lược đại dương xanh hiệu quả.

Nguyên tắc thực hiện chiến lược

Bên cạnh các công cụ thực hiện, muốn chiến dịch đại dương xanh thành công, doanh nghiệp cần tuân thủ 4 nguyên tắc cơ bản sau:

• Tái cấu trúc thị trường: Thay vì tập trung vào một thị trường và một nhóm đối tượng khách hàng, doanh nghiệp tập trung tạo ra nhiều giá trị và đáp ứng nhu cầu của các nhóm khách hàng khác nhau.
• Tập trung vào tầm nhìn tổng thể: Chiến lược không tập trung vào một yếu tố mà cần có tầm nhìn tổng thể. Nhà quản lý cần có cái nhìn bao quát toàn diện để xây dựng kế hoạch xuyên suốt từ cửa hàng, thương hiệu, sản phẩm… để tạo ra giá trị mới, nâng cao giá trị tốt hơn.
• Tập trung tạo ra nhiều giá trị hơn: Trong thị trường đại dương xanh, doanh nghiệp không cần tạo ra sự khác biệt để cạnh tranh với đối thủ. Doanh nghiệp chỉ cần tập trung tạo ra sản phẩm mang lại nhiều giá trị nhất cho khách hàng.
• Thống nhất ý kiến của tất cả mọi người trong tổ chức: Để chiến lược thành công, mọi người trong tổ chức phải đồng lòng. Mọi hành động đều nhằm thực hiện kế hoạch, hướng tới mục tiêu chung của tổ chức.

Khi nào cần điều chỉnh chiến lược đại dương xanh?

Một mô hình kinh doanh thành công sẽ nhanh chóng có các đối thủ bắt chước làm theo. Dần dần, đại dương xanh sẽ biến thành đại dương đỏ, sức nóng cạnh tranh ngày một tăng cao. Lúc này, doanh nghiệp cần cải tiến, điều chỉnh để tái đổi mới giá trị chiến lược.

Khi phát hiện có “kẻ ngoại lai” xâm phạm vào đại dương xanh của mình, chủ doanh nghiệp cần nhanh chóng phát thiện và tiến hành bảo vệ thị phần mình đang sở hữu. 

Theo dõi sơ đồ chiến lược thường xuyên giúp chủ doanh nghiệp nắm bắt được giá trị của mình và đối thủ, xác định được đâu là thời điểm cần xây dựng chiến lược mới. Đồng thời tránh được cạm bẫy, tránh bỏ cuộc quá sớm khi thị trường cũ vẫn có thể khai thác lợi nhuận.

Trên đây là tất cả thông tin về chiến lược đại dương xanh mà Chứng khoán VINA muốn chia sẻ với bạn. Đây là chiến lược kinh doanh hiệu quả, giúp doanh nghiệp sống sót, vượt qua khó khăn trong tình hình thị trường có quá nhiều đối thủ cạnh tranh như hiện nay. Tuy nhiên, để thực hiện chiến lược này đòi hỏi doanh nghiệp phải sáng tạo, nhạy bén để tìm ra thị trường ngách cho riêng mình.