Có nên cắt lỗ chứng khoán không? Khi nào nên cắt lỗ?

Khi thị trường biến động đột ngột, danh mục cổ phiếu của nhà đầu tư có thể giảm mạnh, âm tới 15-20% cũng là tình trạng thường thấy. Vào thời điểm này, nhiều nhà đầu tư sẽ đặt ra câu hỏi “Có nên cắt lỗ chứng khoán không?” Nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này, VNSC sẽ phân tích chi tiết khái niệm, lý do và giải pháp tối ưu khi cắt lỗ chứng khoán trong bài viết dưới đây.

Cắt lỗ chứng khoán là gì?

Cắt lỗ chứng khoán (cutloss) là hành động bán cổ phiếu đang bị xuống giá hoặc biến động giảm mạnh, nhằm thu hồi vốn, hạn chế tổn thất lớn hơn khi giá trị cổ phiếu tiếp tục giảm, đặc biệt với những nhà đầu tư sử dụng nhiều margin (vay ký quỹ).

Đây là một chiến lược quản trị rủi ro, giúp nhà đầu tư chủ động chấm dứt khoản đầu tư không hiệu quả thay vì tiếp tục nắm giữ với hy vọng phục hồi. Việc cắt lỗ thể hiện sự kỷ luật và tỉnh táo trong đầu tư, nhằm bảo toàn vốn và duy trì cơ hội tái đầu tư vào những lựa chọn tiềm năng hơn.

Ví dụ: Nếu bạn mua cổ phiếu HPG (Hòa Phát) ở mức 30.000 VNĐ/cổ phiếu và giá giảm xuống 27.000 VNĐ/cổ phiếu, việc bán ở mức này được xem là cắt lỗ.

Tại sao phải cắt lỗ chứng khoán?

Bước vào cuộc chơi chứng khoán, nhiều nhà đầu tư chuẩn bị sẵn tâm lý thua lỗ, mất hết nên thường không để tâm đến lệnh cắt lỗ. Tuy nhiên, đặt lệnh cắt lỗ không chỉ để bảo toàn vốn, tránh thua lỗ mà còn ngăn chặn những tổn thất khác. Cụ thể như sau:

Bảo vệ nguồn vốn trước biến động thị trường

Thị trường chứng khoán Việt Nam thường xuyên chịu tác động từ các yếu tố như lãi suất ngân hàng, tỷ giá USD/VND và tâm lý đầu cơ. Chẳng hạn, cổ phiếu ROS (Xây dựng FLC Faros) từng giảm từ 214.000 VNĐ/cổ phiếu (tháng 11/2027) xuống chỉ còn khoảng 2.530 VNĐ/cổ phiếu vào cuối năm 2020, bay hơi tới hơn 98%.

Cắt lỗ giúp bảo vệ nguồn vốn vì thị trường luôn tiềm ẩn rủi ro khó lường, đặc biệt trong các giai đoạn biến động mạnh. Việc giữ quá lâu một cổ phiếu đang giảm có thể khiến nhà đầu tư mất cơ hội bảo toàn phần vốn còn lại. Khi vốn bị hao hụt nặng, nhà đầu tư không còn đủ nguồn lực để xoay sở hoặc tận dụng các cơ hội mới. Do đó, cắt lỗ là cách chủ động giữ vốn trước khi thiệt hại lan rộng.

Ngoài ra, bảo vệ vốn còn là bảo vệ khả năng tồn tại lâu dài trên thị trường. Với một nguồn vốn khỏe mạnh, nhà đầu tư vẫn có thể phục hồi và kiếm lời từ các nhịp hồi sau đó. Nếu để vốn “bốc hơi” vì cố giữ tài sản thua lỗ, cơ hội sẽ trôi qua mà không thể nắm bắt. Cắt lỗ đúng lúc là tấm khiên đầu tiên giúp vượt qua những cú sốc thị trường.

Ngăn chặn tổn thất vượt ngoài tầm kiểm soát

Cắt lỗ giúp ngăn chặn tổn thất vượt ngoài tầm kiểm soát vì nó đặt ra một ngưỡng lỗ tối đa mà nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận. Khi giá cổ phiếu giảm đến mức này, việc bán ra giúp dừng lại đà thua lỗ trước khi tình hình trở nên nghiêm trọng hơn. Thị trường có thể tiếp tục giảm sâu ngoài dự đoán, và không ai có thể chắc chắn đáy ở đâu. Việc chủ động cắt lỗ giúp bảo toàn phần vốn còn lại thay vì mất trắng.

Tại Việt Nam, với biên độ giao dịch ±7% trên sàn HOSE, một cổ phiếu có thể giảm liên tục nhiều phiên “sàn”. Ví dụ, trong đợt giảm điểm tháng 4/2022, VN-Index mất khoảng 157,9 điểm chỉ trong vài tuần (từ đỉnh 1.524,7 điểm xuống 1.366,8 điểm). Cắt lỗ sớm giúp nhà đầu tư tránh kịch bản tài khoản “cháy” hoàn toàn.

Ngoài ra, không cắt lỗ có thể khiến nhà đầu tư rơi vào vòng xoáy tâm lý tiêu cực, dẫn đến các quyết định cảm tính và sai lầm. Càng chần chừ, khoản lỗ càng lớn và khả năng phục hồi tài khoản càng xa vời. Một khi vốn bị bào mòn nghiêm trọng, việc tái đầu tư trở nên khó khăn hoặc không thể. Cắt lỗ đúng lúc là cách giữ quyền chủ động và kiểm soát rủi ro trong tay nhà đầu tư.

Ổn định tâm lý và duy trì kỷ luật đầu tư

Tâm lý “gồng lỗ” là vấn đề phổ biến với nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam, đặc biệt là nhóm F0 tham gia từ giai đoạn 2020 – 2021. Theo thống kê của FiinGroup, nhà đầu tư cá nhân chiếm hơn 80% giá trị giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam và thường có thói quen “đu đỉnh” và “lười cắt lỗ”. Điều này cho thấy xu hướng giữ cổ phiếu lỗ với hy vọng giá sẽ phục hồi là khá phổ biến.

Cắt lỗ giúp ổn định tâm lý vì nó giúp nhà đầu tư thoát khỏi cảm giác lo lắng, căng thẳng khi chứng kiến tài sản liên tục giảm giá. Việc chấp nhận khoản lỗ nhỏ sớm sẽ tốt hơn là chịu áp lực ngày càng lớn khi khoản lỗ ngày càng sâu. Khi không còn bị “kẹt lệnh”, nhà đầu tư sẽ thoải mái hơn để quan sát thị trường khách quan. Điều này giúp họ ra quyết định tỉnh táo hơn cho các lần giao dịch tiếp theo.

Bên cạnh đó, cắt lỗ đúng thời điểm thể hiện sự kỷ luật và tuân thủ nguyên tắc đầu tư đã đặt ra từ đầu. Kỷ luật này giúp nhà đầu tư tránh rơi vào cái bẫy “hy vọng phục hồi” – một trong những sai lầm phổ biến nhất. Qua thời gian, sự kỷ luật giúp hình thành chiến lược đầu tư bền vững và nhất quán. Nhờ đó, nhà đầu tư sẽ kiểm soát rủi ro tốt hơn và nâng cao hiệu quả đầu tư dài hạn.

Khi nào nên cắt lỗ chứng khoán?

Lựa chọn thời điểm cắt lỗ chứng khoán phù hợp cũng là điều khiến nhiều nhà đầu tư đau đầu. Nên cắt lỗ ở đâu, khi nào để đảm bảo dừng đúng lúc mà không đánh mất cơ hội thị trường có thể phục hồi? Dưới đây là gợi ý 7 thời điểm nhà đầu tư nên đặt lệnh cắt lỗ.

• Giá giảm đến ngưỡng cắt lỗ đã đặt trước: Đây là mức lỗ tối đa nhà đầu tư chấp nhận để tránh thua lỗ sâu hơn. Việc tuân thủ giúp giữ kỷ luật và bảo toàn vốn. Mức giảm này thường chỉ khoảng 5-7%, tối đa là 10%.
• Cổ phiếu phá vỡ vùng hỗ trợ quan trọng: Khi giá thủng các mốc kỹ thuật như MA hoặc trendline, xu hướng giảm có thể kéo dài. Cắt lỗ lúc này giúp thoát khỏi rủi ro tiếp diễn.
• Tin tức xấu ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp: Những thông tin như lỗ lớn, ban lãnh đạo bị khởi tố, vi phạm pháp luật… có thể làm cổ phiếu mất giá mạnh. Cần hành động sớm để tránh bị mắc kẹt.
• Thị trường chung rơi vào xu hướng giảm mạnh (bear market): Trong xu hướng giảm dài hạn, hầu hết cổ phiếu đều suy yếu bất chấp cơ bản tốt. Cắt lỗ giúp nhà đầu tư bảo vệ tài khoản và chờ cơ hội mới.
• Cổ phiếu giảm mà không có lực hồi, thanh khoản tụt giảm: Thiếu dòng tiền và lực cầu là dấu hiệu nhà đầu tư đang rút lui. Việc giữ lại cổ phiếu trong tình trạng này tiềm ẩn nguy cơ lỗ sâu hơn.
• Kế hoạch đầu tư thay đổi, không còn phù hợp mục tiêu ban đầu: Nếu mục tiêu tài chính hoặc khẩu vị rủi ro thay đổi, nên xem xét thoát khỏi các khoản đầu tư không còn phù hợp. Cắt lỗ giúp điều chỉnh chiến lược kịp thời.
• Tâm lý bị ảnh hưởng mạnh, không còn giữ được sự tỉnh táo: Khi tâm lý hoảng loạn hoặc dao động mạnh, nhà đầu tư dễ ra quyết định sai lầm. Cắt lỗ lúc này là cách để lấy lại sự cân bằng và kiểm soát.

Giải pháp thay thế nếu không muốn cắt lỗ

Nếu không muốn cắt lỗ, nhà đầu tư có thể xem xét các phương án sau, nhưng cần cân nhắc kỹ lưỡng để tránh rủi ro gia tăng:

Bình quân giá xuống

Đây là chiến lược nhà đầu tư mua thêm cổ phiếu khi giá giảm để hạ giá vốn trung bình. Khi giá phục hồi, mức hòa vốn sẽ đạt được sớm hơn, giúp dễ dàng thoát lệnh hơn.

 Tuy nhiên, chiến lược này chỉ phù hợp với những cổ phiếu có nền tảng tài chính tốt, ngành nghề ổn định, và nhà đầu tư vẫn còn niềm tin vào tiềm năng hồi phục dài hạn. Nếu áp dụng với cổ phiếu yếu kém, trung bình giá có thể khiến khoản lỗ ngày càng lớn và khó kiểm soát.

Ví dụ: Nếu bạn mua 200 cổ phiếu MSN (Masan Group) ở mức 80.000 VNĐ và giá giảm còn 70.000 VNĐ, mua thêm 200 cổ phiếu ở mức này sẽ đưa giá vốn trung bình xuống khoảng 75.000 VNĐ. 

Chuyển sang đầu tư dài hạn

Thay vì hoảng loạn bán ra khi giá giảm, nhà đầu tư có thể thay đổi mục tiêu từ lướt sóng sang nắm giữ dài hạn. Việc giữ cổ phiếu tốt trong thời gian 1–3 năm có thể mang lại cơ hội hồi phục, nhất là khi doanh nghiệp vẫn có nền tảng vững và tiềm năng tăng trưởng trong tương lai. 

Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn và nguồn vốn không bị áp lực về dòng tiền trong ngắn hạn. Đồng thời, nó cũng chỉ phù hợp nếu cổ phiếu bạn nắm thuộc doanh nghiệp lớn, vững mạnh 

Sử dụng công cụ phòng ngừa rủi ro (Hedging)

Trên thị trường Việt Nam, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 (VN30F) là công cụ hedging phổ biến. Khi dự đoán thị trường giảm, nhà đầu tư có thể mở vị thế bán hợp đồng tương lai để bù đắp phần lỗ từ danh mục cổ phiếu thay vì cắt lỗ trực tiếp. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm giao dịch phái sinh.

Bán dần theo từng nhịp hồi

Thay vì bán cắt lỗ toàn bộ trong lúc giá đang thấp, nhà đầu tư có thể chờ những nhịp hồi kỹ thuật (thời điểm cổ phiếu tăng nhẹ sau một đợt giảm sâu) để bán ra từng phần. Điều này giúp giảm mức lỗ trung bình so với việc bán tháo. Phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn, khả năng phân tích kỹ thuật và kỷ luật cao để không bị cuốn theo tâm lý “giá đang hồi, có thể lên tiếp”.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Nếu danh mục đang có nhiều mã giảm giá, nhà đầu tư có thể bán bớt những cổ phiếu yếu hoặc không có triển vọng phục hồi rõ ràng, chuyển sang những mã có xu hướng ổn định hoặc phục hồi nhanh hơn. 

Việc tái phân bổ này giúp tối ưu hóa hiệu suất đầu tư, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng gỡ gạc trong điều kiện thị trường chưa thực sự thuận lợi. Cơ cấu danh mục cũng giúp làm “sạch” tài khoản, tránh tâm lý chán nản khi nhìn thấy quá nhiều mã đỏ.

Cắt lỗ chứng khoán không chỉ là một kỹ thuật, mà còn là nghệ thuật đòi hỏi sự kỷ luật và hiểu biết sâu sắc về thị trường Việt Nam. Việc nắm rõ khái niệm, lý do, và thời điểm cắt lỗ giúp nhà đầu tư bảo vệ nguồn vốn trước những biến động khó lường. Đồng thời, các giải pháp thay thế như bình quân giá, đầu tư dài hạn, bán dần theo nhịp hồi hoặc hedging mang lại sự linh hoạt, nhưng cần được áp dụng dựa trên phân tích kỹ lưỡng và chiến lược rõ ràng.