Trên thị trường tài chính, ngoài cổ phiếu, còn rất nhiều sản phẩm khác nhà đầu tư có thể cân nhắc. Chứng quyền là một trong số đó với cơ hội đầu tư sinh lời hấp dẫn. Tuy nhiên, đây vẫn là một khái niệm khá lạ lẫm với nhiều người. Do đó, để tham gia đầu tư, trước hết, bạn cần tìm hiểu chứng quyền là gì cũng như đặc điểm của sản phẩm này để quyết định đúng đắn.

Chứng quyền là gì? Chứng quyền có đảm bảo là gì?

Chứng quyền là loại chứng khoán cho phép người mua nắm quyền mua hoặc bán một loại cổ phiếu của doanh nghiệp phát hành, với mức giá cố định ở một thời điểm cụ thể trong tương lai (ngày đáo hạn). 

Có thể hiểu đơn giản, nếu bạn nắm chứng quyền trong tay, thì có thể mua cổ phiếu với một mức giá đã định trước, mà không chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố thị trường hay biến động từ công ty.

Chứng quyền có đảm bảo hiện là loại tài sản được nhà đầu tư tiếp cận nhiều nhất tại Việt Nam hiện nay. Bản chất, chứng quyền có đảm bảo là loại chứng chứng do các công ty môi giới phát hành (khác với chứng quyền thông thường cho chính doanh nghiệp đó phát hành), được niêm yết giao dịch trên sàn với mã chứng khoán riêng. Chứng quyền có đảm bảo sẽ hoạt động như các loại tài sản cơ sở. 

Khi nắm giữ chứng quyền có đảm bảo, người nắm giữ sẽ có quyền mua hoặc quyền bán chứng khoán cơ sở cho tổ chức phát hành, với mức giá định trước và tại thời điểm đã ấn định. Nhà đầu tư sẽ nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá chứng khoán cơ sở và giá thực hiện cơ sở ở thời điểm bán hoặc mua.

Đặc điểm của chứng quyền là gì?

Chứng quyền là sản phẩm tài chính được giao dịch khá phổ biến trên thị trường, với những đặc điểm cơ bản sau đây: 

• Giới hạn khoản lỗ cho nhà đầu tư: Kể cả khi chứng khoán cơ sở diễn biến ngược với dự đoán, thì khoản lỗ của nhà đầu tư không vượt quá khoản tiền mua chứng quyền ban đầu.
• Vốn thấp: Vốn đầu tư chứng quyền ban đầu thấp hơn so với các loại chứng khoán cơ sở.
• Thanh khoản cao:  Giao dịch chứng quyền nhanh chóng với tính thanh khoản cao, giống với các loại chứng khoán cơ sở có trên thị trường.

Các thông tin cơ bản của một chứng quyền cần có

Khi tìm hiểu đầu tư chứng quyền, các thông tin cơ bản là nội dung quan trọng giúp nhà đầu tư hiểu về bản chất, khả năng đầu tư, mức lợi nhuận thu được. Về cơ bản, một chứng quyền sẽ gồm các thông tin sau đây:

• Chứng khoán cơ sở: Là mã cổ phiếu trên thị trường được chọn làm giá trị tham chiếu cho chứng quyền.
• Giá chứng quyền: Là khoản phí mà nhà đầu tư phải bỏ ra ban đầu để sở hữu chứng quyền.
• Giá thực hiện: Giá mà nhà phát hành quy định và nhà đầu tư sẽ nhận vào cuối kỳ, lĩnh lãi hoặc lỗ.
• Ngày đáo hạn: Là ngày cuối cùng mà chứng quyền còn hiệu lực.
• Kiểu thực hiện quyền: Hình thức thanh toán lãi lỗ của người sở hữu chứng quyền khi đến hạn.
• Cách thức giao dịch: Mua bán giống như chứng khoán cơ sở.
• Giá thanh toán: Là giá trị bình quân của chứng khoán cơ sở trong 5 phiên gần nhất trước ngày đáo hạn.
• Phương thức thanh toán: Bằng tiền mặt khoản tiền chênh lệch giữa giá thanh toán và giá thực hiện.
• Phí giao dịch: Mức phí dựa trên tổng giá trị giao dịch chứng khoán.
• Tỷ lệ chuyển đổi: Là tỷ lệ giúp xác định 1 chứng quyền tương đương với bao nhiêu cổ phiếu chứng khoán cơ sở, từ đó xác định được mức lãi lỗ khi đến ngày đáo hạn.
• Thời hạn chứng quyền: Thời hạn có hiệu lực của chứng quyền.
• Ngày giao dịch cuối cùng: 2 ngày làm việc trước ngày đáo hạn; sau ngày này chứng quyền sẽ bị hủy niêm yết.

Có mấy loại chứng quyền trên thị trường?

Chứng quyền trên thị trường hiện nay được phân thành 2 loại chính với đặc điểm như sau:

• Chứng quyền mua: Là loại chứng quyền cho phép người sở hữu có thể mua một lượng chứng khoán cơ sở theo mức giá đã định trước hoặc nhận mức chênh lệch khi giá chứng khoán thời điểm đáo hạn cao hơn giá trị thực hiện đã xác định trước.
• Chứng quyền bán: Loại chứng quyền cho phép nhà đầu tư có thể bán lượng chứng khoán cơ sở theo giá trị thị trường hiện tại hoặc nhận chênh lệch nếu giá chứng khoán ngày đáo hạn thấp hơn giá trị thực hiện.

Hiện nay, tại thị trường chứng khoán Việt Nam cơ bản chỉ có chứng quyền mua, chưa có chứng quyền bán.

Các trạng thái của chứng quyền quan trọng cần biết

Trong quá trình đầu tư, giao dịch chứng quyền, loại tài sản này có những trạng thái khác nhau mà bạn cần hiểu rõ. Các trạng thái của chứng quyền thường gặp cần chú ý:

• Trạng thái lãi: Là trạng thái mà ở ngày đáo hạn, giá chứng khoán cơ sở cao hơn giá trị thực hiện và phí giao dịch quy định trước đó, khi đó sàn giao dịch sẽ thực hiện thanh toán phần chênh lệch là khoản lãi cho nhà đầu tư.
• Trạng thái hòa vốn: Là trạng thái mà ngày đáo hạn giá chứng khoán cơ sở bằng với tổng giá thực hiện và phí chứng quyền. Ở trạng thái này, nhà đầu tư sẽ nhận được phí mua chứng quyền từ sàn.
• Trạng thái lỗ: Có 2 dạng là lỗ 1 phần và lỗ toàn phần, trong đó, lỗ 1 phần thì ‘’giá thực hiện < Giá chứng khoán cơ sở đáo hạn < Giá thực hiện + phí chứng quyền’’, nhà đầu tư sẽ nhận được số tiền bằng phí mua ban đầu – khoản lỗ. Lỗ toàn phần ‘’Giá chứng khoán cơ sở =< Giá thực hiện”, nhà đầu tư sẽ không nhận được thanh toán từ sàn.

Cơ hội và rủi ro khi đầu tư chứng quyền cần nắm rõ

Đầu tư chứng quyền là một giải pháp giúp bạn gia tăng lợi nhuận. Tuy nhiên, sản phẩm tài chính này cũng có những ưu điểm và hạn chế nhất định cần nắm rõ:

Cơ hội khi đầu tư chứng quyền

Nhà đầu tư sẽ không cần thực hiện ký quỹ như các sản phẩm chứng khoán phái sinh khác trên thị trường. 

• Tính thanh khoản của chứng quyền cao, bởi chúng được đảm bảo sẽ mua lại bởi công ty phát hành hoặc sàn. Do vậy, nhu cầu về chứng quyền sẽ luôn có, nhà đầu tư sẽ không cần lo lắng khi thị trường gặp khó khăn.
• Chi phí đầu tư ban đầu thấp hơn so với các sản phẩm chứng khoán phái sinh khác. Giá của chứng quyền thường nhỏ hơn nhiều so với chứng khoán cơ sở, nên người mua chỉ cần bỏ ra số vốn rất nhỏ.
• Ngay từ ban đầu nhà đầu tư có thể xác định được mức lỗ, tối đa bằng giá trị chứng quyền. Mà chi phí chứng quyền ban đầu thấp nên khoản lỗ không lớn mà lợi nhuận lại không xác định.

Bên cạnh những ưu điểm, đầu tư chứng quyền cũng tồn tại những rủi ro nhất định:

• Nhà đầu tư vẫn có nguy cơ lỗ do biến động bất thường, khó đoán trước của chứng khoán cơ sở. Mức lỗ sẽ được giới hạn bằng chi phí mua chứng quyền ban đầu.
• Do chứng quyền sử dụng đòn bẩy, nên khi giá cơ sở đi ngược lại với giá dự đoán, thì mức lỗ sẽ tùy lệ thuận với đòn bẩy.
• Thời hạn chứng quyền thường trong thời gian ngắn, nên ít là lựa chọn đầu tư lâu dài, mang lại lợi nhuận cao cho người sở hữu.

Cách tính giá chứng quyền như thế nào?

Khi đầu tư lựa chọn chứng quyền của một chứng khoán cơ sở nào đó, nhà đầu tư cần tính được giá chứng quyền, từ đó dự đoán mức lỗ lãi. Công thức tính giá chứng quyền sẽ được xác định như sau:

Giá chứng quyền = Giá trị nội tại + Giá trị thời gian

Trong đó: 

• Giá trị nội tại sẽ được xác định bằng chênh lệch giữa giá chứng khoán cơ sở và giá thực hiện. Khi giá trị nội tại nhỏ hơn 0 thì chứng quyền sẽ không mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư, nếu ở vị thế chứng quyền bán và ngược lại.
• Giá trị thời gian sẽ được xác định bằng chênh lệch giá chứng quyền trên thị trường và giá trị nội tại. Giá trị này sẽ giảm dần theo thời gian và sẽ bằng 0 khi đến ngày đáo hạn. 

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng có thể xác định giá trần và giá sàn chứng quyền dựa trên công thức sau:

Giá trần của chứng quyền = Giá tham chiếu chứng quyền + (Giá trần của cổ phiếu cơ sở – Giá tham chiếu của cổ phiếu cơ sở)/Tỷ lệ chuyển đổi

Giá sàn của chứng quyền = Giá tham chiếu chứng quyền – (Giá tham chiếu của cổ phiếu cơ sở – Giá sàn của cổ phiếu cơ sở)/Tỷ lệ chuyển đổi

Chú ý: Nếu giá sàn của chứng quyền nhỏ hơn hoặc bằng 0, thì lúc này giá sàn của chứng quyền sẽ là đơn vị niêm yết nhỏ nhất 10 đồng.

Yếu tố ảnh hưởng đến giá chứng quyền

Trên thị trường, chứng quyền chịu nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá trị và khả năng đầu tư sinh lời. Những yếu tố tác động gây ảnh hưởng trực tiếp lên giá chứng quyền có thể kể đến như:

• Thời gian đáo hạn: Thời gian đáo hạn càng dài thì giá trị chứng quyền càng cao và ngược lại.
• Biến động giá chứng khoán cơ sở: Biên độ dao động của giá chứng khoán cơ sở càng lớn thì khả năng tạo ra lợi nhuận của chứng quyền càng lớn, kéo theo giá chứng quyền cũng cao hơn.
• Lãi suất thị trường: Lãi suất thị trường tăng cũng ảnh hưởng đến việc định giá chứng quyền. Bởi khi lãi suất tăng thì thu nhập của nhà đầu tư sẽ lớn hơn. Nhà đầu tư sẽ phải trả nhiều hơn cho chứng quyền bán và ít hơn cho chứng quyền mua.

Trên đây là những thông tin cơ bản về sản phẩm chứng quyền đang được nhiều người quan tâm. Việc đầu tư chứng quyền sẽ mang lại nhiều cơ hội, đa dạng hóa danh mục sinh lời và hạn chế rủi ro. Nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ bản chất, đặc điểm cũng như tính toán các yếu tố để đầu tư hiệu quả.

Disclaimers: Nội dung chỉ mang tính chất tham khảo và cung cấp thông tin, không phải là lời khuyên đầu tư. Nội dung chia sẻ có thể đã cũ do yếu tố thời gian. Vui lòng chủ động tìm hiểu thêm thông tin.

VNSC by Finhay – Tích lũy và đầu tư từ đây

Finhay, chủ quản của Chứng khoán Vina (VNSC): Giấy phép số 50/UBCK-GPHĐKD do Ủy ban Chứng Khoán Nhà Nước cấp ngày 29 tháng 12 năm 2006

• Website
• Hỗ trợ trực tiếp
• Group Cộng đồng Finhay