Trái phiếu niêm yết là gì? Tìm hiểu về trái phiếu niêm yết và nguyên tắc đầu tư

Trái phiếu là sản phẩm tài chính được nhiều người lựa chọn để đầu tư sinh lời. Tuy nhiên, thị trường trái phiếu có nhiều biến thể, với những đặc điểm khác nhau. Trong đó, trái phiếu niêm yết là cái tên khá phổ biến, đồng thời cũng là giải pháp đầu tư an toàn mà nhiều người lựa chọn. Bạn đã hiểu “Trái phiếu niêm yết là gì” chưa? Bản chất và làm sao để đầu tư trái phiếu niêm yết an toàn hiệu quả? Hãy cùng VNSC tìm hiểu về trái phiếu niêm yết và nguyên tắc đầu tư.

Trái phiếu niêm yết là gì?

Trái phiếu niêm yết là loại trái phiếu đã được đăng ký và lưu ký tập trung tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (VSD), theo quy định của nhà nước. Trái phiếu niêm yết sẽ được giao dịch công khai trên sàn chứng khoán HNX và HoSE. Sở giao dịch chứng khoán sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm quản lý, niêm yết các hoạt động giao dịch trái phiếu trên thị trường.

Trái phiếu niêm yết được phân thành 2 loại, trong đó: 

• Trái phiếu doanh nghiệp: Trái phiếu niêm yết có kỳ hạn 1 năm trở lên và do các doanh nghiệp phát hành (công ty cổ phần hoặc công ty TNHH). Loại trái phiếu này giúp các doanh nghiệp huy động vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh.
• Trái phiếu chính phủ: Trái phiếu niêm yết do chính phủ (Bộ Tài chính) phát hành, có kỳ hạn, lãi suất và mệnh giá. Loại trái phiếu này là công cụ để nhà nước huy động vốn vào ngân sách công.

Bên cạnh trái phiếu niêm yết là loại trái phiếu chưa niêm yết hay trái phiếu phi tập trung, chưa được đăng ký tại VSD, được giao dịch trên thị trường OTC. Loại trái phiếu này cũng không chịu các quản lý, quy định như trái phiếu niêm yết mà hoàn toàn dựa trên thỏa thuận giữa các nhà đầu tư. Rủi ro khi giao dịch trái phiếu chưa niêm yết là rất lớn, ví dụ như: Tính thanh khoản kém, rủi ro phá sản của doanh nghiệp phát hành, hình thức giao dịch không chính thức…

Đặc điểm của trái phiếu niêm yết là gì?

Trái phiếu niêm yết được giao dịch phổ biến trên thị trường. Nhà đầu tư cần hiểu đặc điểm của loại trái phiếu này để có lựa chọn đầu tư phù hợp, an toàn:

• Tính tập trung minh bạch: Trái phiếu niêm yết được đăng ký tập trung tại trung tâm lưu ý, được quản lý tập trung, giao dịch trên sàn chứng khoán lớn. Do vậy, loại trái phiếu này minh bạch, công khai mọi thông tin, đồng thời an toàn cho nhà đầu tư.
• Tính thanh khoản cao: Trái phiếu niêm yết được giao dịch trên 2 sàn lớn, có khối lượng giao dịch hàng ngày cao, thuận lợi cho việc giao dịch. Sức mua trái phiếu niêm yết trên thị trường là rất lớn.
• Có thể chiết khấu tại ngân hàng: Hệ thống ngân hàng đánh giá cao tài sản trái phiếu niêm yết, cho phép nhà đầu tư linh hoạt trong việc vay tiền, mua bán để sử dụng tiền khi có nhu cầu.
• Dễ dàng chuyển nhượng: Trái phiếu niêm yết có thể dễ dàng chuyển nhượng trái phiếu niêm yết trên thị trường, tạo điều kiện thuận lợi cho khoản đầu tư và xoay vòng vốn, tài chính của họ.

Điều kiện niêm yết trái phiếu theo quy định

Nhà nước có những quy định riêng về điều kiện niêm yết trái phiếu, nhằm đảm bảo tính trong sạch của thị trường, cũng như bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư. Hiện nay, trái phiếu được niêm yết trên 2 sàn lớn: HoSE và HNX với những quy định về điều kiện có đôi chút khác biệt:

Điều kiện niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh – HoSE: 

• Vốn điều lệ của công ty niêm yết: Tại thời điểm đăng ký niêm yết tối thiểu 80 tỷ đồng (căn cứ giá trị ghi trong sổ kế toán).
• Tình hình kinh doanh: Hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có lãi trong 2 năm liên tiếp liền kề thời điểm đăng ký, không có các khoản nợ phải trả quá hạn trên 1 năm, hoàn tất các nghĩa vụ tài chính với nhà nước.
• Người sở hữu cùng 1 đợt phát hành: Tối thiểu 100 người.
• Quy định đáo hạn: Trái phiếu phát hành cùng đợt thì ngày đáo hạn phải giống nhau.
• Hồ sơ giấy tờ niêm yết trái phiếu theo quy định tại sàn HoSE.

Điều kiện niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội – HNX:

• Vốn điều lệ doanh nghiệp: Tại thời điểm đăng ký có vốn điều lệ tối thiểu 10 tỷ VND (giá trị ghi trong sổ kế toán).
• Tình hình kinh doanh: Hoạt động kinh doanh có lãi trong 1 năm trước liền kề năm đăng ký.
• Quy định đáo hạn: Trái phiếu phát hành 1 đợt cần có chung ngày đáo hạn.
• Hồ sơ giấy tờ niêm yết trái phiếu đầy đủ theo quy định của sàn HNX.

Quy trình và thủ tục niêm yết trái phiếu doanh nghiệp

Việc niêm yết trái phiếu doanh nghiệp được nhà nước quy định rõ ràng trong luật. Căn cứ pháp lý tại Nghị định 155/2020/NĐ-CP, quy trình, thủ tục niêm yết trái phiếu sẽ như sau:

Thủ tục tiến hành đăng ký niêm yết chứng khoán, căn cứ Khoản 3 Điều 118 Nghị định 155:

• Sở giao dịch chứng khoán HNX hoặc HoSE có quyền quyết định có niêm yết trái phiếu doanh nghiệp hay không, trong thời hạn 30 ngày, kể từ thời điểm Sở GGCK nhận được hồ sơ hợp lệ từ doanh nghiệp phát hành.
• Kể từ khi có quyết định niêm yết từ cơ quan chức năng, công ty phát hành trái phiếu có trách nhiệm đưa trái phiếu niêm yết vào giao dịch, trong thời hạn 90 ngày.

Quy trình niêm yết trái phiếu doanh nghiệp chuẩn gồm các bước sau:

• Bước 1: Tổ chức, doanh nghiệp đăng ký niêm yết chứng khoán soạn thảo hồ sơ theo quy định và nộp hồ sơ hợp lệ tại Sở GDCK (HNX hoặc HoSE).
• Bước 2: Sở giao dịch chứng khoán tiếp nhận và thẩm định hồ sơ yêu cầu đăng ký niêm yết. Trường hợp hồ sơ sai, cần bổ sung hay sửa đổi thông tin thì Sở sẽ gửi công văn yêu cầu doanh nghiệp thực hiện bổ sung.
• Bước 3: Nếu hồ sơ hợp lệ thì Sở GGCK sẽ cấp thuận yêu cầu niêm yết của doanh nghiệp phát hành, thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ. Đồng thời, Sở sẽ công bố thông tin về trái phiếu doanh nghiệp niêm yết trên các kênh thông tin chính thức. Trường hợp hồ sơ bị từ chối thì Sở cũng sẽ có phản hồi nêu rõ nguyên nhân.

Hồ sơ yêu cầu niêm yết trái phiếu doanh nghiệp, căn cứ tại Khoản 2, Điều 118 Nghị định 155/2020/NĐ-CP:

• Đơn đề nghị đăng ký niêm yết trái phiếu, theo phụ lục kèm theo trong nghị định 155.
• Sổ đăng ký của những trái chủ sở hữu trái phiếu doanh nghiệp, lập không quá 1 tháng trước thời điểm nộp hồ sơ.
• Cam kết của tổ chức phát hành trái phiếu về nghĩa vụ thực hiện với nhà đầu tư về các vấn đề: Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu, điều kiện chuyển đổi, điều kiện thanh toán và các điều kiện khác.
• Hợp đồng tư vấn phát hành trái phiếu giữa tổ chức phát hành và công ty chứng khoán bảo lãnh.
• Giấy chứng nhận được cấp bởi Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam, xác nhận trái phiếu  đã đăng ký chứng khoán tập trung.

Những lợi ích khi chọn đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp 

Hiện tại, so với trái phiếu chính phủ thì trái phiếu doanh nghiệp được nhiều nhà đầu tư lựa chọn hơn. Những lợi ích khi đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp mang lại: 

• Tính an toàn của trái phiếu doanh nghiệp cao: Trái chủ có quyền được thanh toán tiền lãi và tiền gốc nếu trường hợp công ty phát hành trái phiếu bị phá sản. Quyền được ưu tiên trước tiên so với cổ đông của các doanh nghiệp đó. Các doanh nghiệp phát hành trái phiếu được Trung tâm lưu ký kiểm duyệt điều kiện, đảm bảo các thông tin minh bạch rõ ràng.
• Lãi suất trái phiếu doanh nghiệp ổn định và hấp dẫn: Mức lãi suất từ hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp tương đối ổn định và cao hơn so với lãi suất cao gửi ngân hàng hay mua trái phiếu chính phủ.
• Mức độ rủi ro thấp hơn so với đầu tư chứng khoán: Mua trái phiếu doanh nghiệp sẽ đảm bảo chắc chắn bạn sẽ có lời, thay vì đầu tư chứng khoán tiềm ẩn nhiều rủi ro giá lên xuống thất thường, khó đoán định. Dù doanh nghiệp phát hành trái phiếu có làm ăn thua lỗ, nhà đầu tư vẫn được trả lãi. 
• Tính thanh khoản cao: Trái phiếu doanh nghiệp niêm yết có khối lượng giao dịch lớn trên thị trường tập trung. Do vậy, khả năng thanh khoản, bán ra, chuyển nhượng trái phiếu của trái chủ là rất lớn.
• Lợi ích kép khi nắm giữ trái phiếu: Nhà đầu tư có thể áp dụng lãi kép với trái phiếu doanh nghiệp, sử dụng trái phiếu để vay tài chính tại ngân hàng, có thể thế chấp…

Tiêu chí chọn trái phiếu niêm yết để đầu tư an toàn

Nhà đầu tư muốn đa dạng danh mục đầu tư thì có thể lựa chọn trái phiếu niêm yết như một kênh bảo vệ tài sản, nguồn vốn của mình. Tuy nhiên, dù được đánh giá cao về tính ổn định, minh bạch, nhưng thị trường trái phiếu vẫn có những rủi ro nhất định, nếu nhà đầu tư lựa chọn trái phiếu không đáp ứng các yêu cầu hay có nguy cơ thua lỗ. 

Dưới đây là một số kinh nghiệm chọn trái phiếu niêm yết, giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro khi nắm giữ các trái phiếu này:

• Lựa chọn trái phiếu do các tổ chức uy tín phát hành: Với trái phiếu doanh nghiệp cần đánh giá tiềm lực kinh tế, tình hình kinh doanh của công ty, xem xét đến các mặt như quy mô công ty, uy tín hoạt động, lịch sử phát hành trái phiếu,…
• Khi chọn trái phiếu cần chú ý các điều khoản phát hành trái phiếu: Một số điều cần lưu ý như lãi suất, hình thức phát hành, đồng tiền phát hành, thanh toán trái phiếu, hình thức thanh toán lãi, các công bố thông tin định kỳ…
• Đơn vị hỗ trợ hoặc bảo lãnh phát hành trái phiếu: Trái phiếu doanh nghiệp niêm yết phát hành trên thị trường sẽ luôn có đơn vị bảo lãnh và hỗ trợ. Nhà đầu tư nên lựa chọn trái phiếu niêm yết có đơn vị bảo lãnh uy tín, đáng tin cậy trên thị trường.
• Lựa chọn trái phiếu niêm yết có kỳ hạn phù hợp với mục tiêu đầu tư: Nhà đầu tư cần cân nhắc kỳ hạn trái phiếu chỉ 1 năm, 2 năm hay 10 năm, 15 năm, để đáo hạn xoay vòng vốn hiệu quả. Các loại trái phiếu ngắn hạn với kỳ hạn 1-2 năm sẽ an toàn và linh hoạt hơn.

Trái phiếu sẽ là kênh đầu tư tài chính an toàn, ổn định cho nhà đầu tư có số tiền nhàn rỗi lớn, nhưng không muốn mạo hiểm. Sản phẩm trái phiếu niêm yết có nhiều loại và được phát hành bởi các tổ chức khác nhau. Nhà đầu tư cần cân nhắc, tìm hiểu kỹ bản chất, thông tin, điều khoản của trái phiếu niêm yết trước khi lựa chọn có nên đầu tư hay không. Hy vọng thông tin trên đây sẽ hữu ích giúp nhà đầu tư chọn sản phẩm trái phiếu niêm yết chất lượng, an toàn.