Cấu trúc thị trường tài chính là gì? Đặc điểm, vai trò và phân loại chi tiết!

Thị trường tài chính được hình thành từ nhiều yếu tố với những điểm đặc trưng khác nhau. Tham gia vào thị trường tài chính và hiểu rõ về nó, nhà đầu tư có thể tự xây dựng cho mình một chiến lược tìm kiếm lợi nhuận hiệu quả. Hãy cùng VNSC phân tích về cấu trúc thị trường tài chính để vận dụng vào quá trình giao dịch trong tương lai nhé!

Thị trường tài chính là gì?

Thị trường tài chính là thị trường trong đó các hoạt động trao đổi, mua bán quyền sử dụng nguồn tài chính diễn ra thông qua nhiều phương thức giao dịch và công cụ tài chính nhất định. Đây là nơi diễn ra quá trình trao đổi, mua bán các công cụ tài chính, công cụ thanh toán. 

Bản chất của thị trường tài chính là sự vận chuyển, trao đổi vốn trong xã hội. Thông qua thị trường này, việc di chuyển vốn hoặc dòng tiền sẽ được thực hiện dưới hình thức chuyển từ nhà cung cấp (bên A) sang người yêu cầu (bên B) và ngược lại.

Cấu trúc thị trường tài chính là gì?

Cấu trúc thị trường tài chính có thể được tạo nên từ nhiều thành phần khác nhau, tuy nhiên, có 3 thành phần chủ chốt đó là thời gian sử dụng nguồn tài chính huy động; sự luân chuyển của các nguồn tài chính và tính pháp lý của thị trường tài chính.

Điều kiện cấu thành 

Thị trường tài chính có thể hình thành khi có tất cả các yếu tố sau:

• Nền kinh tế hàng hóa phát triển, cân đối tiền tệ, ổn định và được kiểm soát.
• Công cụ tài chính đa dạng.
• Mở rộng hệ thống các trung gian tài chính.
• Hệ thống luật pháp giám sát hoàn thiện, thống nhất.
• Cơ sở hạ tầng kinh tế và hệ thống thông tin được tạo ra, phục vụ cho các hoạt động tài chính.
• Có đội ngũ nhà đầu tư giàu kiến thức, nhà kinh doanh và nhà quản lý am hiểu thị trường tài chính.

Đặc điểm thị trường tài chính

Khi hiểu về các đặc điểm cơ bản của thị trường tài chính sẽ giúp cho hoạt động kinh doanh và đầu tư của bạn hiệu quả hơn. Bạn cũng dễ dàng nhận định và nắm bắt được những biến động đang ảnh hưởng đến nền kinh tế cũng như dòng tiền.

Dưới đây là các đặc điểm cơ bản mà bất cứ ai cũng nên biết khi nghiên cứu thị trường tài chính:

• Về đối tượng: Đối tượng hướng đến của thị trường tài chính là nguồn cung/ cầu về vốn hoặc dòng tiền. Ví dụ: nếu người A muốn mua bán cổ phần của công ty B thì cả cá nhân A và công ty B đều phải tham gia thị trường tài chính.
• Công cụ tham gia: Những người tham gia thị trường tài chính sẽ là những người sở hữu chứng từ có giá trị, chúng được phát hành khi phát sinh giao dịch. 
• Chủ thể thị trường tài chính: Cả pháp nhân (cơ quan, tổ chức) và thể nhân (cá nhân) đều có thể tham gia vào thị trường tài chính. Họ được hưởng các quyền và nghĩa vụ gần như tương đương nhau.
• Hàng hóa của thị trường tài chính: Nếu coi thị trường tài chính là chợ thì hàng hóa được giao dịch có thể là cổ phiếu, trái phiếu hoặc các hợp đồng kỳ hạn… Tùy theo loại thị trường và nhu cầu của khách hàng mà hàng hóa sẽ có sự khác nhau.

Vai trò – chức năng của thị trường tài chính 

Thị trường tài chính sau khi được hình thành sẽ có những vai đặc biệt:

• Huy động vốn: Thị trường tài chính không thể hoạt động nếu không có vốn. Vì vậy, vai trò lớn nhất và quan trọng nhất của thị trường tài chính là huy động vốn, huy động các dòng tiền trong – ngoài nước.
• Vận chuyển dòng tiền: Thị trường tài chính sẽ là nhân tố thúc đẩy và nâng cao hiệu quả sử dụng dòng tiền hay các công cụ tài chính lớn.
• Vai trò thực thi chính sách Nhà nước: Ít người biết rằng ngoài những vai trò cơ sở trên, thị trường tài chính chủ yếu vẫn đóng một vai trò cực kỳ quan trọng là thực hiện các chính sách tiền tệ và tài khóa đã ban hành của nhà nước.

Ngoài ra, thị trường tài chính cũng sẽ thực hiện nhiều chức năng riêng của mình, giúp hệ thống hoạt động hiệu quả hơn, bao gồm:

• Là kênh huy động vốn của các đối tượng có dòng tiền nhàn rỗi đến với người kinh doanh. Điều này sẽ giúp chuyển vốn từ người có tiền (nhưng không có cơ hội kinh doanh) sang người kinh doanh nhưng thiếu tiền, không đủ vốn.
• Giúp mở cửa thị trường tài chính, đồng thời thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, hỗ trợ thực hiện chính sách cải cách nền kinh tế.
• Ngoài ra, thị trường tài chính còn thực hiện các chức năng thanh khoản cho hàng hóa như chứng khoán. Nó cung cấp những thông tin kinh tế, giá trị của từng doanh nghiệp hoạt động trên thị trường.

Phân loại cấu trúc thị trường tài chính chi tiết

Biết cách phân loại các thị trường tài chính sẽ giúp bạn dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu từng loại thị trường. Mỗi cấu trúc lại tương ứng với một đặc điểm riêng, uy nhiên, bạn hoàn toàn có thể phân loại thị trường tài chính dựa trên các tiêu chí sau:

Phân loại theo vòng vốn

Căn cứ vào thời gian quay vòng vốn hoặc nguồn tài chính chủ yếu có thể chia làm 2 loại:

• Thị trường tài chính sơ cấp: Hoạt động chính của thị trường này là mua bán các loại chứng khoán mới, được phát hành thông qua ngân hàng.
• Thị trường tài chính thứ cấp: Đây là nơi hoạt động mua bán chứng khoán đã được phát hành diễn ra. Thị trường thứ cấp cũng được chia thành hai loại nhỏ hơn: Thị trường phi tập trung và sở giao dịch.

Phân loại dựa theo phương thức huy động nguồn tài chính

Căn cứ vào phương thức huy động vốn và nguồn tài chính, thị trường có thể chia thành hai loại sau:

• Thị trường nợ: Đây sẽ là nơi diễn ra hoạt động mua bán các công cụ nợ. Trong đó, công cụ nợ bao gồm 3 loại: Nợ ngắn hạn (có thời hạn dưới 1 năm), nợ trung hạn (từ 1 đến 10 năm) và nợ dài hạn (từ 10 năm trở lên).
• Thị trường vốn cổ phần: Nơi đây sẽ diễn ra hoạt động huy động vốn thông qua việc phát hành cổ phiếu. Khi đó, cổ phiếu là quyền được phân chia dựa trên tài sản và lợi nhuận của công ty. Các cổ đông cũng sẽ nắm giữ một phần tài sản của tổ chức

Phân loại theo thời gian sử dụng nguồn tài chính huy động

Căn cứ vào đặc điểm sử dụng nguồn tài chính huy động, thị trường tài chính cũng có thể chia thành 2 loại:

• Thị trường tiền tệ: Đây là nơi phát hành và mua lại các công cụ tài chính ngắn hạn (thời gian dưới 1 năm). Một số công cụ phổ biến như chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu kho bạc, tài khoản ngân hàng ngắn hạn, phiếu bầu, …
• Thị trường vốn: Nơi thực hiện giao dịch những công cụ tài chính có kỳ hạn dài hơn (từ 1 năm trở lên) – nơi giải quyết mối quan hệ cung cầu vốn dài hạn, được chia thành 3 phần: Cổ phiếu, khoản cho vay thế chấp, trái phiếu.

Phân loại căn cứ pháp lý

Dựa vào tính chất pháp lý, chúng ta sẽ chia thị trường tài chính thành 2 loại:

• Thị trường tài chính chính thức: Tại đây, các giao dịch, mua bán, chuyển đổi tài chính được thực hiện theo nguyên tắc, chế độ quy định của pháp luật Nhà nước. Người tham gia sẽ được bảo vệ về mặt pháp lý theo quy định của pháp luật.
• Thị trường tài chính không chính thức: Giao dịch sẽ không được quản lý hoặc quy định theo nguyên tắc, thể chế của luật pháp. Vì vậy, quyền lợi của người tham gia thị trường sẽ không được bảo vệ và công nhận.

Như vậy, có rất nhiều cách phân loại thị trường tài chính khác nhau. Nếu bạn biết các tiêu chuẩn phân loại thị trường tài chính là gì, bạn sẽ dễ dàng nắm bắt được những điểm tương đồng và khác biệt của từng tiêu chuẩn, từ đó lựa chọn nơi giao dịch phù hợp hơn.

Thực trạng tình hình thị trường tài chính Việt Nam hiện nay

Hiểu về thị trường tài chính của nước nhà sẽ giúp bạn thêm tự tin trong quá trình ra quyết định đầu tư, vì khi đó bạn có thể nắm bắt xu hướng thị trường, dự đoán giá của các kênh đầu tư một cách chính xác hơn!

Cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam

So với giai đoạn trước, thị trường tài chính Việt Nam hiện nay ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn. Mặc dù vẫn còn nhiều hạn chế chưa được khắc phục nhưng thị trường tài chính nước ta vẫn có những bước phát triển sâu sắc, đa chiều.

Ở Việt Nam hiện nay, cấu trúc thị trường tài chính được phân loại dựa trên thời điểm huy động nguồn lực tài chính và chia thành hai phân khúc: Thị trường tiền tệ và Thị trường vốn. 

Cụ thể, nước ta đã tạo lập được các thị trường kinh tế đặc trưng:

• Tổ chức Tài chính.
• Thị trường trái phiếu, cổ phiếu.
• Thị trường bảo hiểm.
• Hệ thống ngân hàng thương mại.

Trong danh sách, hệ thống ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính ở Việt Nam được coi là nguồn vốn chủ yếu cho doanh nghiệp. Vì vậy, tốc độ tăng trưởng tín dụng đáo hạn cũng sẽ ảnh hưởng rất lớn tới tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.

Hệ thống ngân hàng ở nước ta rất đa dạng. Ngân hàng có thể hoạt động với nhiều loại hình khác nhau như:

• Ngân hàng thương mại Nhà nước.
• Ngân hàng TMCP.
• Ngân hàng TMCP Nhà nước.
• Ngân hàng liên doanh.
• Chi nhánh ngân hàng vốn nước ngoài.
• Ngân hàng 100% vốn nước ngoài.
• Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở.
• …

Cơ chế hoạt động của hệ thống ngân hàng ngân hàng chịu sự quản lý tập trung của ngân hàng Nhà nước. Hầu hết các công cụ quản lý tiền tệ và kinh doanh đều do ngân hàng Nhà nước quản lý và giám sát.

Nhìn chung, chúng ta cần lưu ý rằng mỗi nền kinh tế sẽ có một phương thức huy động vốn đặc biệt, một công cụ tài chính khác nhau. Vì vậy, nếu nhà đầu tư hiểu rõ về cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam, bạn sẽ đánh giá được tính chất và công cụ cụ thể trong nước hiện tại, từ đó thay đổi, định hướng mục tiêu đầu tư phù hợp hơn.

Thực trạng thị trường tài chính của Việt Nam hiện nay

Thị trường tiền gửi và huy động vốn tại Việt Nam luôn được đánh giá là rất sôi động. Ở nước ta, các ngân hàng có nhiều phương pháp hấp dẫn để thu hút dòng tiền của người dân thông qua những dịch vụ ưu đãi. Đây là yếu tố rất quan trọng trong việc đồng hành cùng sự phát triển của nền kinh tế và thị trường tiền tệ.

Thông thường, các tổ chức ngân hàng ở Việt Nam sẽ đưa ra hình thức thu hút vốn từ người dân, bao gồm:

• Khuyến khích khách hàng gửi tài khoản tín dụng.
• Cạnh tranh thu hút tiền gửi không kỳ hạn từ các cá nhân và tổ chức kinh tế.
• Cạnh tranh phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, cổ phiếu… để huy động vốn từ tiền gửi trong vòng 6 tháng.

Điều quan trọng ở đây là bạn phải hiểu rõ về trúc của thị trường tài chính Việt Nam. Như vậy mới giúp bạn biết được toàn bộ thị trường kinh tế đang hoạt động như thế nào, từ đó có thể nắm bắt xu hướng, biến động lên xuống của giá cổ phiếu, trái phiếu và ra quyết định giao dịch đúng đắn. 

Hy vọng với những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ về cấu trúc thị trường tài chính, vai trò, chức năng và cách phân loại loại hình thị trường cụ thể. Từ đó có thêm kiến thức hữu ích cho quá trình đầu tư của mình trong tương lai.